Nieuws van de Vereniging Oud Lisse en nieuws uit de omgeving die relevant is voor VOL

Foto: De grenzen van Lisse werden in de 13e eeuw of eerder vastgesteld. De Ringvaart werd later de oostelijke grens. Foto: Digitale Cultuurhistorische Atlas van de Duin- en Bollenstreek

Lisse 825 jaar, maar de grenzen waren er al eerder

Sporen van vroeger (LisserNieuws)                                                            

9 mei 2023

 door Nico Groen

Lisse bestaat dit jaar op papier 825 jaar. Dit wordt groots gevierd in Lisse. De agenda vindt u op de website van de gemeente Lisse. Lisse als leenambacht van de graven komt in ieder geval in 1281 voor, maar waarschijnlijk al heel wat jaartjes eerder als leenambacht van de Teylingers. Hoe kwamen de grenzen van ambachten tot stand?

Uiterlijk rond 1281, maar mogelijk dus eerder moeten er kunstmatige grenzen ge­trokken zijn. Bijna overal werden herkenbare landschapselementen gebruikt, zoals beekjes, wegen en dijken. Dat zal in Lisse niet anders geweest zijn. De graven van Holland begonnen in de 11e eeuw ambachtsheerlijkheden of kortweg ambachten uit te geven in leen (een soort langdurige pacht) aan een leenheer met veel rechten, zoals belastingen heffen en lagere rechtspraak. De leenheer benoemde meestal een schout, die de meeste dingen moest regelen met de inwoners. Zo moet het met het ambacht Lisse ook gegaan zijn. De grenzen met de omliggende ambachten werden toen vastgesteld.

De grens met Sassenheim

De grens tussen Sassenheim en Lisse is een vrijwel rechte lijn, die dwars door de Cleypoel loopt. Een akte uit 1346 geeft aan dat ‘den Cley-Poele’ toen in ieder geval al bestond. Was de grens jonger dan 1346, dan zou hij beslist om de Cleypoel heen gelegd zijn, maar de grens loopt er dwars doorheen. Ondanks het landverlies bleef men de oude grens handhaven. Aad van der Geest maakt in een uitgebreid artikel in 2010 van de jubileumuitgave van de Stichting Oud Sassenheim aannemelijk dat de grens ooit een dijk is geweest. Een z.g. wendeldijk of keerdijk. De storm­vloeden van 1170 en 1196 zorgden er voor dat de Zuiderzee en het IJ een stuk groter werden en in open verbinding stonden via het Spaarne tot bijna bij de Oude Rijn. Om de dorpskernen langs de Oude Rijn te beschermen, zou de wendeldijk aangelegd zijn vanaf de huidige Elbalaan via boerderij Pennings verder naar het zuiden en het oosten om de dorpskernen langs de Oude Rijn te beschermen.

 De grens met Voorhout, Noordwijkerhout en Hillegom

De grens met Voorhout is nog steeds te zien als een kronkelig lijn. Deze lijn moet vroeger een beekje zijn geweest, dat het water aan de oostkant van het Keukenduin afvoerde naar het zuidwesten.

De westelijke grens met Noordwijkerhout kwam in de strandvlakte ten westen van het Keukenduin te liggen. Het water verzamelde zich op het laagste punt. Het water kon niet naar het westen, oosten en noorden stromen. Het werd allemaal op een natuurlijke manier via een beek afgevoerd naar de Oude Rijn. Later werd de beek gekanaliseerd tot Veenwetering en nog later werd hier de Trekvaart gegraven.

Op een kaart uit 1615 is te zien dat de noordelijke grens vanaf de Heereweg tot het Haarlemmermeer langs de Gerrit Avenwegh liep. Net ten zuiden van deze weg liep een beek. Dat was de grens. Vanaf de Heereweg werd een rechte lijn door de Wildernisse getrokken naar een herkenbaar punt in de buurt van de Trekvaart. De oostzijde van Lisse werd begrensd door het water. Deze grens lag toentertijd ver voorbij het Turfspoor in de Lisserbroek.

Foto: De grenzen van Lisse werden in de 13e eeuw of eerder vastgesteld. De Ringvaart werd later de oostelijke grens. Foto: Digitale Cultuurhistorische Atlas van de Duin- en Bollenstreek

Foto: De grenzen van Lisse werden in de 13e eeuw of eerder vastgesteld. De Ringvaart werd later de oostelijke grens. Foto: Digitale Cultuurhistorische Atlas van de Duin- en Bollenstreek

Lisse 825 jaar, maar de het veen werd al mogelijk al eerder gebruikt

Sporen van vroeger ( LisserNieuws)                                                            

25 april 2023

door Nico Groen

 Lisse bestaat dit jaar op papier 825 jaar. Dit wordt groots gevierd in Lisse. De agenda staat op de website van de gemeente Lisse. De Romeinen schreven al in het jaar 77 dat een armzalig volk aan de kust aardkluiten met hun handen uit de grond trokken en deze verstookten voor het verwarmen van hun verstijfde ledenmaten en voor het koken. In Lisse is al in de 13e eeuw veen gewonnen, zoals bij het gehucht Daerrode.

Onderstaand verhaal is gebaseerd op slechts enkele feiten. Het verhaal moet meer gezien worden als ‘hoe het er in Lisse aan toe gegaan kan zijn’.

Voordat de graven van Holland zich bemoeiden met het in cultuur brengen van veengronden zal op kleine schaal al veen gewonnen zijn in Lisse voor verwarming en koken. Waar kan dit in Lisse geweest zijn? Het moet in ieder geval veengrond en vlak bij het dorp zijn geweest. De plek die daarvoor het meest in aanmerking komt is de vroegere Hoppoel. Dit was in de 17e eeuw op landkaarten een ronde, onnatuurlijke vijver. ‘Hop’ betekende vroeger ‘rond’, tegenwoordig nog te herkennen in het woord ‘hoepel’. Deze poel lag waar nu de Salemkerk, speeltuin Marijke en FloraLis zijn.

De graven van Holland kregen vanaf de 12e eeuw steeds meer macht en bepaalden wat er gebeurde aan het landschap. Doordat er steeds meer mensen en steden bij kwamen, moest het cultuurlandschap worden uitgebreid. In het moerassige land werden sloten en afvoersloten gemaakt, zodat het water gemakkelijker kon wegstromen. Hoogveen werd gewonnen en land in cultuur gebracht. In de Bollenstreek betekende dit dat in de laagvlakten afvoersloten, toen weteringen genoemd, richting de Oude Rijn werden gemaakt en dat het land tot een bepaalde hoogte werd afgeveend, waarna meestal grasland voor het vee overbleef, zoals in de Lageveense polder ten westen van het Keukenduin.

Geestgronden maken

Anders was dit in veengebieden met een kleine laag veen, zoals de strandvlakte vanaf de Achterweg richting Heereweg tot halverwege de huidige boerderij Wassergeest. Vanaf Wassergeest tot de Heereweg behoorde de grond tot de hoge strandwal, de wildernisse genoemd. De toen zo genoemde banheining tussen deze twee gebieden moest er voor zorgen, dat het wild, zoals konijnen, in de wildernisse bleef. De bovenste laag van het veen in de strandvlakte was niet geschikt als turf en werd opzij gelegd. Vervolgens werd het veen tot op het zand verwijderd om te worden gebruikt.  De opzij gelegde bovenlaag kwam weer op het zand. Dit werd gemengd met de bovenste laag zand. Op deze manier ontstonden de beroemde geestgronden, waarop heel goed groenten en kruiden konden worden geteeld. Dit alles is zo ongeveer aan het begin van de 14e eeuw gerealiseerd.

Ten oosten van de Heereweg was het een ander verhaal. Waar nu de Poelpolder is werd er waarschijnlijk op grote schaal tot op de kleilaag veen gedolven in de 12e of 13e eeuw. Op deze manier ontstonden diverse afzonderlijk poelen. De Noordpoel, de Zuidpoel, De Cleypoel en mogelijk Geestwater. Later werd door stormen en hoog water het overgebleven veen weggeslagen.

Foto: Het turfsteken was zwaar werk Foto: Wikipedia

Foto: Het turfsteken was zwaar werk

Foto: Wikipedia

 

Cultuur-Historische Vereniging “Oud Lisse”

Lisse 825 jaar: Graaf Willen II stichtte in 1250 een kapelanie

Sporen van vroeger  (LisserNieuws)                                                           

11 april 2023

 door Nico Groen

Lisse bestaat dit jaar op papier 825 jaar. Dit wordt groots gevierd in Lisse. De agenda staat op de website van de gemeente Lisse. In 1250 stichtte Willem II, graaf van Holland (1228-1256) een kapelanie of vicarie in Lisse. In de vorige ‘Sporen van vroeger’ zagen we dat Dirck van der Specke in 1250 was geboren als bastaardzoon van graaf Willem II. Het jaartal 1250 kan bijna geen toeval zijn.

Tijdens de Middeleeuwen kwam het regelmatig voor dat edellieden of gegoede burgers een vicarie stichtten in een parochiekerk of kapel. Er werd dan een priester aangesteld die met een zekere regelmaat memoriediensten moest houden. Dat wil zeggen dat hij missen moest lezen voor de ziel van de stichter van de betreffende vicarie en voor de zielen van zijn familieleden, om zo de tijd in het vagevuur te bekorten. De priester die aan een dergelijke stichting verbonden was, werd vicaris genoemd. In veel gevallen was hij een familielid van de stichter, want die had namelijk het recht om de vicaris voor te dragen: het zogenoemde collatierecht.
Na het overlijden van de stichter kwam dit collatierecht in handen van zijn erfgenamen. Om er voor te zorgen dat de vicaris in zijn levensonderhoud kon voorzien, ging de stichting van een vicarie gepaard met de schenking van landerijen of andere goederen, waarvan de opbrengst ten goede kwam aan de vicaris. Bij een vicarie moesten deze goederen geestelijk worden gemaakt (d.w.z. onder geestelijk recht worden gebracht). Daarnaast diende de stichting door de bisschop van Utrecht te worden bekrachtigd. Bij een vicarie kon de priester die de missen opdroeg niet worden afgezet. Wie de eerste vicarissen in Lisse waren is niet bekend. Ook is onbekend waar deze kapel heeft gestaan.

Sint Servaas
De vicarie van Lisse was ter ere van Sint Servaas. Waarom is de vraag. Lisse maakte in de dertiende en veertiende eeuw op kerkelijk gebied deel uit van de parochie van Sassenheim. De beschermheilige van deze parochie was Sint Pancratius. De naamdag van Sint Servaas is 13 mei (volgens de overlevering zou hij namelijk op 13 mei 384 zijn overleden). Samen met Sint Mamertus (11 mei), Sint Pancratius (12 mei) en Sint Bonifatius van Tarsus (14 mei) behoort Sint Servaas tot de zogenoemde IJsheiligen. De band met Sassenheim zou kunnen verklaren waarom de vicarie in de kapel van Lisse aan Sint Servaas werd opgedragen. Misschien koos men bij de stichting van de vicarie van Lisse daarom eveneens voor een IJsheilige.

De vicarie zal gesticht zijn door graaf Willem II om boete te doen vanwege de geboorte van zijn bastaardzoon.

1182

Er gaan stemmen op om 1182 te bestempelen als de eerste vermelding van Lisse. Er is weliswaar een onduidelijke vermelding van het woord lis in 1182. Maar in deze Latijnse oorkonde staat niet dat de gevierde bruiloft ‘te Lisse’ was, vandaar dat het officieel op 1198 wordt gehouden.

Foto: Tekening van de oude kerk zonder zijbeuk. Foto: Oud Lisse

 

Lisse 825 jaar en het huis Ter Specke

Sporen van vroeger  (LisserNieuws)                                                           

28 maart 2023

 door Nico Groen

 Lisse bestaat dit jaar op papier 825 jaar. Dit wordt groots gevierd in Lisse. De agenda vindt u op de website van de gemeente Lisse. Huis Ter Specke werd in 1343 genoemd als ‘stenen huis’. Mogelijk was dit huis er al veel eerder. De familie Van der Specke woonde namelijk al een eeuw eerder in Lisse.

Speck betekende in de middeleeuwen knuppelpad in een moerassig gebied. Het betrof een constructie van in de lengterichting evenwijdig liggende palen met dwars daarop liggende  takken. Aan weerszijde stonden palen. Als het pad verrotte of in het moeras zakte kwamen er nieuw palen en takken bovenop. Zo’n pad was in gebruik bij de familie Van der Specke, want ten noorden van de huidige Speckelaan had de familie ook grond in leen. Mogelijk werd hun veengebied ook Speck genoemd. De familie van der Specke vernoemde zich naar het pad of het gebied.

Willem van der Specke ook Verspeck genoemd, wordt omstreeks 1280 in Lisse geboren en is daar in 1344 ook overleden. Hij en zijn nageslacht waren van de lagere adel. Zijn waarschijnlijke vader, Dirck van der Specke, was geboren in 1250 en is overleden in 1312. Bij de geboorte van Willem was Dirck dus ongeveer 30 jaar oud en woonachtig in Lisse.

Bastaardzoon van graaf Willen II.

Deze Dirck van der Specke (1250-1312) was een bastaardzoon van graaf Willem II (1228-1256) en werd daarom ook Dirck van Holland genoemd. Vanwege zijn afkomst had hij belangrijke functies bij het graafschap Holland. Hij was o.a. landcommandeur van Holland  van 1287 tot 1307 bij het ridderschap van de Duitse Orde. Dat was bij de balije (afdeling) Utrecht, die een stuk of 15 onderafdelingen had, vooral in het westen van het land. De ridderlijke orde is in 1189 opgericht en werd in 1190 door de paus bekrachtigd. De balije van Utrecht had veel grond en boerderijen door giften in bezit gekregen. De opbrengsten van huur en pacht werden aan allerlei goede doelen besteed. Alleen adellijke lieden mochten lid worden van de ridderlijke orde. Omdat Dirck een bastaardzoon was ging dat niet zomaar. Het lidmaatschap van de orde met dispensatie is door graaf Willem II, voor zijn bastaardzoon Dirck, aangevraagd bij de paus van Rome en gehonoreerd.

Ook het nageslacht in Lisse heeft vele belangrijke functies gehad. Genoemd kunnen worden: diverse keren schout van Lisse, schepen van Haarlem, schout van Noordwijkerhout, schout van Haarlem, schepen en burgemeester in Leiden, kerkmeester van de St. Pieterskerk en rentmeester van Kennemerland en West-Friesland.

Aan een oorkonde uit 1395 van een volgende Dirck van der Speck (overleden voor 1418) zit een wapen, waaruit blijkt dat Van der Speck afstamt van de graven van Holland want hij hanteert eenzelfde soort wapen met een barensteel. In 1269 wordt Symon van Teylingen ‘neef’ van graaf Floris V genoemd. Ook de term ‘bloedverwant’ tussen de Teylingers, de familie Bredero en de graven is opgeschreven. Dit is ook aan de wapens te zien.

Foto: Links boven het wapen van de graven, recht boven, die van Van der Speck. De onderste 2 van Teylingen en Bredero
Foto: Internet

 

Inhoud Nieuwsblad 22 nummer 1 2023

Prince, E. Bestuurszaken Tijdens de algemene ledenvergadering werd Jos van Bourgondiën bedankt als bestuurslid. Louise Kerkvliet volgde hem op. Wij hebben heel wat activiteiten in verband met 825 jaar Lisse. Ook het 400 jarig bestaan van de Poelpolder in 2024  kost nu al veel tijd.
Redactie Bij de voorplaat Detail van een kaart van Jan Pietresz. Dou van de Poelpolder, Lisserbroek en Rooversbroek met tekst over 825 jaar Lisse.
Nieuwsflits Siemerink vertrekt na ruim 10 jaar van Keukenhof Sinds 1 oktober 2022 is Bart Siemerink geen directeur van de Keukenhof meer.
Nieuwsflits Keukenhof weer open met een nieuwe directeur Van 23 maart tot 14 mei 2023 is de Keukenhof weer open. Voor de nieuwe Keukenhofdirecteur Jeroen Duyster wordt dit het eerste seizoen.
Nieuwsflits Aftreden van 3 leden en 1 adviseur van HLT Erfgoedcommissie Eric Prince nam afscheid  van de Erfgoedcommissie HLT. Nu is alleen Wim Bosch nog adviseur van de VOL.
Nieuwsflits Berkhout 50 jaar jong Op 15 mei 1973 werd het splinternieuw zorgcentrum Berkhout feestelijk geopend. Het oude onderkomen de Pius werd met de grond gelijk gemaakt.
Nieuwsflits Lezingen over buurtschap De Engel Er zijn 2 lezingen door Simon van Dijk en Cas Juffermans over de Engel gegeven met meer dan 100 belangstellenden per keer. Er komt nog een lezing.
Stelder, P. Over chirurgijns en docters (1) De Chirurgijns en de docters deden bijna alles alleen: operaties, bevallingen, tandzorg en medicijnbereiding. De periode van de medici van 1800 tot 1860 wordt besproken. Er zijn in Lisse 2 artsenpraktijken.
Bourgondiën, J. van Een mooie vondst De VOL heeft een zesponder gekregen uit de periode van het beleg van Haarlem in 1572/1573. .Deze is gevonden in een tuim op 50 cm diepte
Redactie Bij de hartpagina Het bedrijf van bollenbedrijf Grullemans staat mooi op een luchtfoto uit 1928. Ook villa Meerenburgh op Heereweg 25 staat en mooi op
Floorijp, D. OudNieuws: De bierbrouwers in Haarlem In de 17e en 18e eeuw betrokken de herbergen in Lisse hun bier uit Haarlem. Veel Haarlemse brouwers waren vaak geheel of gedeeltelijk eigenaar van de herbergen in Lisse.
Kampen, A. van en Verstraeten, A. Ambacht Lisse anno 1623 De volkstelling van 1623 om belasting  te kunnen heffen wordt beschreven. Het geeft unieke en interessante nformatie over de samenstelling van de bevolking, soorten beroepen en aantal huizen.
Brouwr, L. De wilde flora van de Bollenstreek: hop Hop wordt besproken vanwege het artikel over de brouwers van Haarlem. Voor het maken van bier is hop nodig.
Grimbergen, R. Het pareltje van baljuw Van Buren Isaac van Buren woonde vanaf 1791 op landgoed Wassergeesr. Hij was patriot en had ook een enorme collectie boeken en kunst. In de tuin van landgoed Wassergeest had hij ook een enorme collectie  van kostbare en exotische siergewassen.

 

Frits Treffers penning 2022 voor villa ‘In de Bocht’

Sporen van vroeger  (LisserNieuws)                                                             

3 januari 2023

 door Nico Groen

Tijdens de jaarvergadering van de Cultuur-Historische Vereniging “Oud Lisse” op 20 december werd de Frits Treffers penning uitgereikt door de kinderen van Frits Treffers. Deze erepenning werd toegekend aan de bewoners Henriëtte en Rob Sloos van de villa ´In de Bocht’. De penning, gemaakt door het kunstenaars echtpaar Frans en Truus van der Veld, wordt jaarlijks uitgereikt door de VOL als blijk van waardering voor bewoners, die zich op een bijzondere manier hebben ingespannen om hun pand op een goede en verantwoorde manier te behouden.

Al wandelend of fietsend door het dorp Lisse kom je veel fraaie panden tegen die ontworpen zijn door architect Leen Tol senior: Rijks Middelbare Tuinbouwschool (1910), kosterij van de Grote Kerk (1912), Somalo (1914), Rutsbo (1925), villa ‘Wassergeest’ (1925) en villa ‘In de Bocht’ (1923) om er maar een paar te noemen. En over dit laatst genoemde pand gaat het. Dit pand aan de Von Bönninghausenlaan 1 is ontworpen door Leen Tol sr. en gebouwd door Hein Marseille. In die tijd bestond de Von Bönninghausenlaan nog niet en stond het huis inderdaad in de bocht. Het huisadres was toen Veldhorststraat 1. De eerste bewoner was B.J.C. van der Nat, werkzaam bij bollenbedrijf H. de Graaff & Zn.

Burgemeesterswoning van 1937 tot 1979

Daarna is het de ambtswoning geweest van de volgende burgemeesters: jonkheer mr. Frans J.C.M. van Rijckevorsel (1937-1947), mr. Willem Herman J.M. Lambooy (1947- 1950), mr. Theodorus M.J. de Graaf (1950-1968), en hier heeft de huidige vicepresident van de Raad van State van Nederland, Thom de Graaf, zijn jeugdjaren doorgebracht. De laatste burgemeester die hier woonde was drs. Antonius J. Berends (1968-1979). In 1979 is het pand verkocht aan familie B.P.L. Ragas, ook niet onbekend. Die heeft het pand in 1997 doorverkocht aan de familie Sloos. Henriëtte en Rob Sloos hebben in de afgelopen jaren het pand en de tuin, rekening houdend met de oorspronkelijke neo-empirestijl en met aandacht en liefde voor de details, in goede staat weten te houden. De voorgevel heeft een asymmetrische verschijningsvorm door de aanwezigheid van een gebogen erker. Boven de ingang is in een spaarveld een festoen ( gebeeldhouwde guirlande als slinger) in het pleisterwerk aangebracht. Verder zijn eenvoudige ornamenten in het pleisterwerk aangebracht, de gevels zijn wit gepleisterd. De raamindelingen zijn origineel gebleven met behoud van het glas-in-lood. Het pand heeft een rechthoekige plattegrond en heeft één bouwlaag hoog onder een zadeldak bedekt met leien. De omliggende tuin is mooi met oorspronkelijke oude bomen o.a. de zwarte den. Samen met de mooie tuin is de villa heel bepalend voor de omgeving. Bij het passeren blijft het, in de bocht, een mooi geheel pand! De villa staat op de gemeentelijke monumentenlijst.

De werkgroep van de Frits Treffers penning vond het pand heel goed onderhouden met behoud van details. Frits Treffers (1932-2019), een van de oprichters van de vereniging, zette zich op een bevlogen en enthousiasmerende manier in voor behoud en bescherming van waardevolle panden.

Foto: Precies 100 jaar geleden is ‘In de Bocht’ gebouwd . Foto: Oud Lisse

 

 

voor meer info en foto’s klik hier

Beeldverhaal ‘De Grote Kerk’

Beeldverhaal De Grote Kerk

De Grote Kerk is de oudste kerk van Lisse en tevens één van de oudste gebouwen. De kerk is rond 1500 gebouwd. In dit beeldverhaal van ongeveer negentig foto’s ziet u de verschillende onderdelen: de toren, het schip, de zijbeuk, de glazen enz. De kerk was de opvolger van een laatmiddeleeuwse kapel die was gewijd aan Sint Servaas. Tijdens het beleg van Leiden (1573-1574) zijn het schip en het koor zwaar beschadigd geraakt. De kerk is gedurende de volgende eeuwen grotendeels hetzelfde gebleven, afgezien van enkele kleinere aanpassingen. In 1924 werd een zijbeuk aangebouwd, een opvallende wijziging van de vorm van het schip. De kerk staat waarschijnlijk aan de vooravond van een volgende interne verbouwing. De korte teksten bij de foto’s werpen licht op de geschiedenis. De Grote Kerk is al eeuwen een levend monument waar Lisse trots op mag zijn.

Schriftspiegel, Oud-Nederlandse handschriften van de 13de tot in de 19de eeuw.

Peter Horsman is gewaardeerd lid en vrijwilliger van de VOL. Onlangs heeft hij samen met Peter Sigmond een boek uitgegeven bij Uitgeverij Verloren met de titel ” Schriftspiegel, Oud-Nederlandse handschriften van de 13de tot in de 19de eeuw”.

Schriftspiegel is een handboek voor een ieder die het handschrift van onze voorouders wil lezen. Een oefenboek vol uiteenlopende teksten uit alle eeuwen: oorkonden, notariële akten, brieven, journalen, rekeningen, gerechtelijke vonnissen, pagina’s uit doop- en trouwboeken. Alle teksten zijn voorzien van korte verklarende inleidingen.

Het boek Schriftspiegel heeft 296 bladzijden en is verkrijgbaar bij onze lokale boekhandel Grimbergen voor de prijs van € 35.

Peter, van harte gefeliciteerd met de uitgave van dit mooie en waardevolle boek

Pact van Teylingen nog actueel: geen Bollenstad

Sporen van vroeger (LisserNieuws)                                                             

7 juni 2022

 door Nico Groen

De laatste jaren wordt er veel gesproken in de politiek en in organisaties, zoals ondernemers verenigingen, over noodzakelijke oost-west verbindingen in de Bollenstreek. Het gaat dan veelal over het feit dat in de Bollenstreek regelmatig files staan en dat het verkeer in de Bollenstreek zonder betere oost-west verbindingen in de toekomst vast zou gaan lopen. Dat is niet zonder gevaar voor het open houden van de Bollenstreek.

Oostwestverbindingen naar de N206 onnodig

In Lisse gaan ideeën rond over het verlengen van de N207 bij de Steenfabriek en het verlengen van de toekomstige Poelweg (2e Poellaan) richting Noordwijkerhout. Zelfs een omleiding van de Van Pallandtlaan richting de 3e Poellaan is wel eens ter sprake gekomen. De toekomstige Poelweg tussen de  2e Poellaan en de A44 bij Abbenes zal de drukke Van Pallandtlaan van en naar Lisse echter al flink ontlasten.

Al deze verbindingen richting het westen kosten handen vol geld. Deze investeringen zullen op een of andere manier ‘terugverdiend’ moeten worden door investeringen in woningen en industriegebieden. Als men niet uitkijkt zal de streek volgebouwd worden en blijft het even druk op de wegen als nu. Meer robuustere oost-westverbindingen lossen dan niets op.

Deze discussies doen denken aan de negentiger jaren van de vorige eeuw, toen er een ‘Bollenstad’ dreigde te komen die een groot gedeelte van de Bollenstreek zou innemen.

Bollenstad

‘Bollenstad’ was toen de werknaam voor het plan tot grootschalige woningbouw in het gebied tussen Katwijk, Lisse en Hillegom. Door de grote verstedelijkingsdruk zou de bollenteelt plaats moeten maken voor woningbouw. De eerste aanzetten voor de bouw van ‘Bollenstad‘ werden in de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra (1990) gegeven. De Duin- en Bollenstreek was daarin een mogelijke locatie voor woningbouw. Ook in het Ontwerp Planologische Kernbeslissing uit 2001 werd er nog van uitgegaan dat dit gebied bestemd was voor grootschalige woningbouw.

Daartegen werd vanuit de Duin- en Bollenstreek sterk geprotesteerd. Grootschalig overleg heeft geleid tot het Pact van Teylingen in 1996. In het Pact van Teylingen hebben de gemeenten, andere overheden en veel maatschappelijke organisaties uit de Duin- en Bollenstreek afspraken gemaakt over de gewenste toekomstige ontwikkeling van de streek. Waaronder het uitsluiten van verdere verstedelijking en het beschermen van het bollenteeltareaal. Daarbij zijn afspraken gemaakt om d.m.v. ontwikkelingsplannen  een gewenste opwaardering van het landschap tot stand te brengen. Op het gebied van recreatie, natuur en milieu diende naar kwaliteitsverbetering gestreefd te worden. Het aantrekkelijke en gevarieerde landschap van bollenteelt, duinen, landgoederen en graslanden moest behouden blijven. De afspraken neergelegd in het Pact van Teylingen vonden een juridische verankering in de streekplannen van de provincie Zuid-Holland.

De doelstellingen van het Pact zijn anno 2022 nog springlevend en moeten vanuit gemeenten en andere organisaties met hand en tand worden verdedigd om  een ‘Bollenstad’ in de toekomst te vermijden.

Een veel hogere vierbaansbrug over de Ringvaart bij de Steenfabriek zal veel fileleed in Lisse voorkomen. De brug hoeft dan maar af en toe open.

 

 

 

 

 

VELDHORSTSTRAAT 100 JAAR

De VOL feliciteert de bewoners met het eeuwfeest van de Veldhorststraat

In 1913 is het plan voor de straat van start gegaan, eerst niet meer dan een idee om de Stationsweg te ontlasten.  Honderd jaar geleden werden de eerste huizen gebouwd door bouwbedrijf Gebr. Moolenaar. Het eerste blokje huizen links van de straat; vanuit het dorp komend. De landerijen waren van de familie Veldhorst.

door Deen Boogerd

Nieuwsblad jaargang 21 nummer 1, 2022

In 1913 is het plan voor de straat van start gegaan, eerst niet meer dan een idee om de Stationsweg te ontlasten. De enige doorgang van het dorp naar het station was de Stationsweg, in de volksmond ook “De Steeg” genoemd. De weg liep vanaf de Heereweg bij het postkantoor tot aan het station. Van de Von Bönninghausenlaan was nog lang geen sprake. De Veldhorststraat werd met een diepe bocht om de tuinen van landgoed Rosendaal geprojecteerd richting villa Veldhorst.

Ruim 12 jaar was de situatie zoals hierboven vermeld, in 1940 was het huis van dokter Holl klaar en kreeg de punt een heel ander gezicht

Honderd jaar geleden werden de eerste huizen gebouwd door bouwbedrijf Gebr. Moolenaar het blokje huizen links aan de straat; van het dorp komend. De eerste paar huizen werden gebouwd en verkocht en dan was er weer geld voor de volgende huizen, zo kreeg langzaam maar zeker de Veldhorststraat zijn bewoners. Uitschieters: het huis “In de bocht”, het kerkgebouw van de Christelijk Gereformeerd gemeente en huize Panorama waren in het begin zeer
gezichtsbepalend voor deze nieuwe straat. Maar later natuurlijk ook nr. 50 van huisarts Holl op de punt waar de Stationsweg en de Veldhorststraat samen kwamen. Dat was een prachtige entree als je over de drempel Lisse binnen kwam. De andere entree zien we bij “zoek de tien verschillen”.

Zomer 1927. De nog prille straat vanaf de Heereweg met een doorkijkje naar de bollenschuur van Gerrit van der Mey bij zijn villa Veldhorst

Op de foto hiernaast zien we villa “In de bocht”, gebouwd door Leen van Tol, voor directeur Bert van der Nat van H. de Graaff & Zn. Rechts daarvan in de verte de bollenschuur van G. van der Mey & Zn. Links is het huis van Tissing, het kleine gebouwtje naast de drukkerij  van Reeuwijk was een fotoatelier.

De Gebr. Moolenaar hebben flink hun best gedaan bij het tot stand komen van de Veldhorststraat, maar dit was wel hun grootste project.
De vier geweldige houten spanten zijn op hun plek gezet, na negen maanden stevig door timmeren werd de kerk in gebruik genomen. foto 1928

Er werd heel wat afgebouwd in de beginjaren van de Veldhorststraat. Zo werd er door ds. Simon van der Molen de eerste steen gelegd voor de nieuw te bouwen Christelijk Gereformeerde kerk. Die gemeente was uit haar jasje gegroeid en moest wat groter gaan wonen. Het oude kerkje werd garage Eigenbrood aan de Kanaalstraat. Er werden gigantische spanten aangeleverd bij de haven op een schuit van Van Parijs en door

het dorp vervoerd op een mallejan van de firma Van Rossen. Dat vervoer was al een

bezienswaardigheid op zich. In
amper 9 maanden tijd verrees de kerk en op 14 september 1928 werd de kerk in gebruik genomen. Huisarts Holl, die de praktijk van dokter De Graaf overnam en een tijdje in huize Rosendaal trok, had ook bouwplannen en kocht uiteindelijk het nog braakliggend stukje grond op de driesprong. Dat gaf een heel ander beeld bij deze entree.

Op de hartpagina zijn de bouwers nog druk bezig met het bouwen van de ‘bloemenhuizen’. Deze kregen de namen Scilla, Dahlia, Crocus, Tulipa, Narcis en Hyacint, zo een beetje alles wat er op de landerijen van Gerrit van der Mey groeide kwam hier nu uit de grond. Deze bloemetjes verwelken niet, die staan voor eeuwig. Alleen huize Panorama heeft het moeten ontgelden. Nummer 51 deed haar naam eer aan want wat een prachtig uitzicht hebben die mensen gehad over de bollenvelden tot aan het Keukenhofbos. Van het panorama is niet veel meer over, verder dan de geluidswal van de Randweg kun je niet kijken. Er is een mooi huis voor in de plaats gekomen, helaas is het nu nr. 41 Von Bönninghausenlaan geworden. Zou de Prins Bernhardboom nog wel bij de Veldhorststraat horen? Deze linde werd in 1939 geplant ter ere van het huwelijk van prinses Juliana met prins Bernhard.

Huize Veldhorst, de naamgever van deze mooie straat, staat tegenwoordig genoteerd als Von Bönninghausenlaan 56
en stond vroeger nog aan de Stationsweg. In een volgend nummer komen we erop terug en zoomen we in op gebeurtenissen in en rond de oorlogstijd want er gebeurde daar nogal wat.

Veldhorststraat in 1927

Bij de hartfoto

100 jaar Veldhorststraat. Op deze foto gaat ze al weer een paar jaartjes mee. Deze vogelvluchtopname is in het voorjaar van 1927 geschoten. De bollenvelden staan nog net niet helemaal in bloei. Er is nog geen spoor te zien van de christelijk gereformeerde kerk. De bouw van de kerk op de punt begon datzelfde jaar nog. Het stuk land is gekocht van Gerrit van der Mey van villa Veldhorst. Achter de villa zien we de bijbehorende bollenschuur. De burgemeesterswoning ‘In de bocht’ is bijna klaar voor oplevering. Het had weinig gescheeld of daar had de eerder genoemde kerk gestaan, maar die grond was net even te duur. Wie goed kijkt ziet toch een kerk op de hartpagina. De gereformeerde kerk ‘Klisterkerk’ maar hier nog zonder toren en een stuk kleiner. Helemaal links boven zie je de bollenschuur van Beelen in de Nieuwstraat. De dakspanten van de in aanbouw zijnde huizen Julianastraat 176 t/m 182 zijn duidelijk te zien. Op de gevel staat 1927, het jaar dat de huizen zijn opgeleverd en het jaar van deze foto. Op de Heereweg zie je nog net één huisje behorende bij het rijtje huizen bij het zgn. “Poortje van Kleef “. Wel goed kijken hoor, ze waren heel klein, een paar maanden later werden ze gesloopt. De schuur van Guldemond langszij de Heereweg met aan de overkant het grote bollenbedrijf van firma H. de Graaff & zn. die een graaf als embleem hadden op de gevel. Op de foto was hun kantoor nog via het ‘Klisterlaantje’ naast huize Cornoelje (later Maria) te bereiken. Het land van Blokhuis lag tegenover huize Irene waar de familie Blokhuis woonde. Op de plek van dat huis kwam later de ingang van de Nassaustraat. Bij de Bloksloot bond je je schaatsen onder en kon je langs de Keukenhof onder de spoorbrug door naar de Leidsevaart en nog veel verder de wijde wereld in. Het bovenste gedeelte van de hartpagina zit vol verhalen! Naast Kroon is het huis van melkboer Koot waar koningin Juliana een lekker bakkie kwam drinken. Scheepmaker parkeerde zijn auto’s op het veldje waar later de incassobank kwam. En kijk daar staat een echte muziektent op het grasveldje vlakbij het Lisser Automobiel Bedrijf. De Blinkerd, Berkhoutwijk, plan de Graaff en Blokhuis waar benne de bollen gebleven? In de tuin van landgoed Rosendaal stonden fruitbomen, de appeltjes en peertjes vonden gretig aftrek bij kinderen uit de buurt, ja, ook de kinderen van de Veldhorststraat!

Voorplaat

Bij de Voorplaat

In 1922 werden de eerste huizen gebouwd in de net aangelegde Veldhorststraat. Op de voorplaat ziet u het eerste huizenblok. In het midden zien we tussen het bladerdek van de nog jonge bomen villa Veldhorst doorschemeren. Het huis is in opdracht van bloembollenteler Gerrit van der Mey omstreeks 1915 gebouwd, op het perceel waar ook hun bedrijf gevestigd was. Het adres was toen nog Stationsweg 158. De naam Veldhorst is ontleend aan Gerrrit Veldhorst. Hij was herbergier in de “Witte Zwaan” en ook eigenaar van diverse landerijen in Lisse. Naar hem is het huis van de familie Van der Mey genoemd en later ook de Veldhorststraat die nu 100 jaar bestaat

 

Ansichtkaart ca. 1920 met de Stationsweg en Huize Veldhorst. Hier kwam later de aansluiting met de Veldhorststraat