Genealogisch onderzoek in de digitale burgerlijke stand.

Tegenwoordig kan via de websites genlias, familysearch en digitale stamboom veel informatie over familiestambomen worden opgezocht. Een voorbeeld wordt gegeven aan de hand van Wilhelmus Vincentius van Beek.

door Maarten van Bourgondiën

NIEUWSBLAD 9 nummer 3, juli 2010

Inleiding
Internet is tegenwoordig een belangrijk hulpmiddel voor genealogen. Het biedt hen onder andere de mogelijkheid om thuis vanachter de computer contact te leggen met collega-onderzoekers, archiefonderzoek voor te bereiden via digitaal beschikbare inventarissen en genealogischo nderzoek te verrichten met behulp van websites als Genlias en de Digitalestamboom. Naast beide laatstgenoemde websites wordt in dit artikel ook aandacht geschonken aan een belangrijk initiatief van de Mormonen. Sinds enige tijd kan men op hun website FamilySearch namelijk scans bekijken van akten van de burgerlijke stand van allerlei gemeenten uit de provincies Gelderland en Zuid-Holland.

Aan de hand van een lokaal voorbeeld wordt in de navolgende paragrafen duidelijk gemaakt wat er op dit moment mogelijk is met betrekking tot het online onderzoek in de burgerlijke stand. Ik heb de Lissese bollenkweker Wilhelmus Vincentius (Willem) van Beek als uitgangspunt genomen. Dat is geen willekeurige keuze, want Wilhelmus Vincentius van Beek is mijn overgrootvader van moederskant. De rooms-katholieke familie Van Beek is stevig geworteld in de Duin- en Bollenstreek. Verder onderzoek zal aan het licht moeten brengen of we in dit geval te maken hebben met een herkomstnaam (afkomstig uit de plaats  Beek) of een adresnaam (woonachtig bij een Beek). Beiden behoren in ieder geval tot de mogelijkheden.
Het oudst bekende familielid is Adriaan (of Arie) Janszn. van Beek. Hij woonde in de zeventiende eeuw in Voorhout en was getrouwd met Maria (of Marijtje) Jansdr. Hun nakomelingen duiken later onder andere op in Noordwijk, Noordwijkerhout, Sassenheim, Wassenaar en Lisse. Aanvankelijk verdienden zij als landbouwer de kost, maar in de
negentiende en twintigste eeuw treffen we onder de leden van deze familie ook winkeliers en bollenkwekers aan.

Heereweg 429

Op één van de oudst bekende foto’s van Wilhelmus Vincentius van Beek zien we hem samen met zijn echtgenote en kinderen trots poseren voor hun nieuwe huis aan de Heereweg. Het betreft het nog altijd bestaande pand Heereweg 429, dat omstreeks 1927 werd gebouwd in opdracht van Wilhelmus Vincentius van Beek. Het benodigde kapitaal had hij voor een deel verdiend als remplaçant in het leger. In de negentiende eeuw werden dienstplichtigen geselecteerd door middel van lotingen. Degenen die de laagste nummers trokken moesten in principe in dienst, maar als zij genoeg geld hadden konden zij hun dienstplicht afkopen. Zij betaalden dan een vrijwilliger om als plaatsvervanger (remplaçant) dienst te nemen. Vanwege de daaraan gekoppelde financiële beloning waren heel wat mannen bereid om als remplaçant het vuile werk op te knappen. Als gevolg van de invoering van de persoonlijke dienstplicht werd het remplaçantensysteem uiteindelijk op 2 juli 1898 afgeschaft.

Genlias (www.genlias.nl)
De zoektocht naar mijn overgrootvader bracht mij allereerst bij de Digitale Stamboom en Genlias. Daarbij leverde alleen de laatstgenoemde website een positief resultaat op. Daar verscheen na invoering van de persoonsgegevens namelijk informatie op mijn beeldscherm over de geboorte van Wilhelmus Vincentius van Beek. Hij zag op 19 juli 1874 het levenslicht in Lisse als zoon van Martinus van Beek en Apolonia Goedemans. Uit gesprekken met de familie wist ik dat Wilhelmus Vincentius van Beek in 1905 in Lisse in het huwelijk trad met Catharina Rutgrink, en dat hij
in 1953 in Lisse overleed. Hoewel ik de zoekopdracht zo breed mogelijk had gemaakt (ik had gekozen voor “alle rollen” en “alle bronnen”), werden beide gebeurtenissen niet op de website van Genlias vermeld. Dat wordt onder andere veroorzaakt door het feit dat op dit moment nog lang niet alle akten van de burgerlijke stand in de database van Genlias zijn ingevoerd. In totaal gaat het om bijna 30 miljoen akten, dus het zal duidelijk zijn dat dit project niet op korte termijn is afgerond. Via de website van Genlias kan men heel eenvoudig nagaan welke akten er al zijn ingevoerd. [1] Kijken we naar de gemeente Lisse, dan blijkt dat op dit moment alleen de geboorteakten uit de periode 1812-1902 raadpleegbaar zijn. Dat verklaart waarom ik geen gegevens kon vinden over het huwelijk en het overlijden van Wilhelmus Vincentius van Beek. Bij het ontbreken van zijn overlijdensakte kan ook nog iets anders meespelen. In verband met de bescherming van de privacy mogen de akten van de burgerlijke stand pas na een bepaalde periode openbaar worden gemaakt. Voor geboorteakten geldt een termijn van 100 jaar, voor huwelijksakten een termijn van 75 jaar en voor overlijdensakten een termijn van 50 jaar. In principe valt het overlijden van Wilhelmus Vincentius van Beek niet meer onder de privacybescherming. Er zijn echter archieven die de akten van de burgerlijke stand niet per jaar beschikbaar stellen, maar in tienjaarlijkse blokken. Het is dus mogelijk dat de overlijdensakte van Wilhelmus Vincentius van Beek pas dit jaar openbaar wordt gemaakt. Vervolgens zal er ook nog enige tijd overheen gaan voordat zijn gegevens op de website van Genlias geraadpleegd kunnen worden.

De wachttijd als gevolg van de wettelijke openbaarheidtermijn voor overlijdensakten kan overigens voor een deel worden omzeild. Het Centraal
Bureau voor Genealogie (CBG) in Den Haag heeft namelijk toestemming om tegen betaling gegevens te verstrekken over personen die na 1938 zijn overleden. Dat gebeurt op basis van persoonskaarten uit de collectie van het CBG (van mensen die tussen 1939 en 1 oktober 1994 zijn overleden) en persoonslijsten uit de Gemeentelijke Basisadministratie persoonsgegevens (van mensen die na 1 oktober 1994 zijn overleden). Op de website van het CBG (www.cbg.nl) vindt u meer informatie over deze dienstverlening (onder het kopje “Collecties” in de linkerkolom van de beginpagina). Daarnaast kunnen recente overlijdensgegevens ook worden opgespoord via de omvangrijke collectie familieadvertenties die door het CBG wordt beheert. oen duidelijk werd dat de website van Genlias buiten de geboorteakte geen andere gegevens bevatte over Wilhelmus Vincentius van Beek, besloot ik aandacht te schenken aan zijn vader om op die manier meer te weten te komen over het gezin waarin Wilhelmus Vincentius van Beek opgroeide. Na invoering van de persoonsgegevens van Martinus van Beek lukte het om de broers en zussen van Wilhelmus Vincentius van Beek terug te vinden. In één moeite door kwam daarbij ook informatie boven water over de geboorte en het huwelijk van Martinus van Beek en over het huwelijk van Hendricus van Beek (één van de broers van Wilhelmus Vincentius). Ik liep hierbij echter wel tegen een ‘tekortkoming’ van Genlias aan. Normaal gesproken is het verstandig om een gecombineerde zoekactie in te stellen door de namen van een echtpaar in te vullen (bij “Eerste persoon” en “Tweede persoon”). In dit geval bleek het echter veel handiger om alleen op naam van Martinus van Beek te zoeken. De voornaam en familienaam van Apolonia waren met zoveel verschillende schrijfwijzen opgenomenin de database van Genlias dat ik de helft van de informatie misliep toen ik een gecombineerde  zoekactie uitvoerde naar ‘Martinus van Beek’ en ‘Apolonia Goedemans’. Ik stuitte wat Apolonia Goedemans betreft op de
volgende schrijfwijzen:
Apolonia Goedemans
Apolonia Goedermans
Apolonia Gauwemans
Apolonia Goudemans
Apollonia Goudemans
Apolonia Gowemans

Het is dan ook zaak om tijdens het zoeken in Genlias en vergelijkbare databases rekening te houden met de verschillende spellingsvarianten van voornamen en familienamen [2]. Die varianten kunnen het gevolg zijn van een fout in de betreffende akte, maar ook van fouten tijdens het invoeren van de informatie in de database. Lang niet alle akten van de burgerlijke stand zijn even goed leesbaar, dus je bent afhankelijk van de kennis en vaardigheden van de vele vrijwilligers die zoveel tijd en energie steken in het verwerken van de gegevens. Blijf daarom te allen tijde bedacht op fouten (ook ten aanzien van de genoemde data). Om die reden kunnend e gegevens uit Genlias nooit zomaar worden gebruikt als bewijslast in genealogische publicaties. Genealogen die hun werk serieus opvatten, dienen de aldaar gevonden informatie altijd te controleren aan de hand van de originele akten van de burgerlijke stand. Naast de spellingkwestie was er voor mij nog een ander punt van aandacht. Van Beek is een relatief veel voorkomende naam in Nederland. Om te voorkomen dat er lange lijsten met niet-relevante vermeldingen in beeld
zouden verschijnen, werd de zoekactie naar Martinus van Beek beperkt tot de regio Zuid-Holland. Uit eerder onderzoek was mij namelijk al duidelijk geworden dat de familie Van Beek sinds de zeventiende eeuw in de Duin- en Bollenstreek woonde. [3]
Al deze zaken in het achterhoofd houdend, leverde de website van Genlias al snel een hoop interessante gegevens op. Martinus van Beek bleek te zijn geboren in Wassenaar op 15 februari 1841 als zoon van Dirk van Beek en Marijtje Garst. Hij trouwde op 10 mei 1870 in Warmond met Apolonia Goedemans, dochter van Willem Goedemans en Adriana Mosterd. In Lisse kregen Martinus en Apolonia in totaal acht kinderen: Theodorus (Dirk, geboren in 1873), Wilhelmus Vincentius (Willem, geboren in 1874),Franciscus (Frans, geboren in 1875), Adriana Maria (Sjaan, geboren in 1877), Petrus Jacobus (Piet, geboren in 1880), Hendricus (Henk, geboren in 1882), Jacobus (Jacob, geboren in 1884) en Maria (geboren in 1886). Wat de zoons betreft komen de namen geheel overeen met het gangbare patroon van vernoemingen, waarbij de eerste zoon/dochter werd vernoemd naar de grootvader/-moeder van vaderskant en de tweede zoon/dochter naar de grootvader/-moeder van moederskant. Bij de dochters van Martinus en Apolonia lijkt de volgorde omgedraaid, al werden bij Adriana Maria van Beek de namen van beide grootmoeders samengevoegd.

Digitale stamboom (www.digitalestamboom.nl)
Nadat ik op de website van Genlias alle beschikbare informatie had gevonden over Wilhelmus Vincentius van Beek en het gezin waarin hij opgroeide, richtte ik mijn aandacht op de website van de Digitale stamboom om na te gaan of daar misschien nog aanvullende gegevens boven water zouden komen. Net als bij Genlias is de database van de Digitale stamboom het resultaat van een gezamenlijk project van verschillende archiefinstellingen, waaronder het Regionaal Archief Leiden en het Noord-Hollands

Archief.

Het zoekscherm is iets eenvoudiger (zo ontbreekt de mogelijkheid om een gecombineerde zoekactie uit te voeren

naar een echtpaar), maar voor de rest is de Digitale stamboom vergelijkbaar met Genlias. Zoals ik eerder al opmerkte leverde de zoektocht naar Wilhelmus Vincentius van Beek op deze website geen resultaat op, maar toen ik de
naam van zijn vader invoerde (met als zoekbeperking de regio Leiden) kreeg ik vier vermeldingen op mijn beeldscherm te zien. Het ging om het reeds bekende huwelijk van Martinus van Beek en Apolonia Goedemans (met als extra vermelding dat de bruidegom ten tijde van het huwelijk in Lisse woonde en de bruid in Warmond), het overlijden van Apolonia Goedemans (in 1922) en het overlijden van twee kinderen van Martinus en Apolonia: Adriana Maria van Beek (in 1947) en Hendricus van Beek (in 1948). Hoewel het aantal vermelde personen een stuk kleiner was dan op de website van Genlias, vond ik op de website van de Digitale stamboom wel een aantal gegevens die ik niet via Genlias kon achterhalen. Probeer dus altijd zoveel mogelijk databases in uw onderzoek te betrekken.
Net als bij Genlias dient u ook bij de Digitale stamboom beducht te zijn voor spellingsvarianten en foutieve gegevens. De grootvader van Wilhelmus Vincentius van Beek vond ik bijvoorbeeld onder de namen Theodorus van Beek en Dirk van Beek, terwijl zijn grootmoeder als Marijtje Garst en Maria Gorst in de database was opgenomen. Tevens werd duidelijk dat het verstandig is om zo nu en dan het zoekgebied wat te verbreden. Hoewel de familie Van Beek eeuwenlang in Zuid-Holland heeft gewoond, ontdekte ik dat de grootvader van Wilhelmus Vincentius van Beek ook enige tijd in Noord-Holland heeft doorgebracht. Door te kiezen voor de regio Haarlem kwam ik via Dirk van Beek het overlijden tegen van zijn echtgenote Marijtje Garst. Zij bleek in 1865 in Bloemendaal  het tijdelijke met het eeuwige te hebben verwisseld. Daarnaast kreeg ik bij diezelfde zoekopdracht de melding dat er in 1857 in Zandvoort een dochter was geboren uit het huwelijk van Dirk van Beek en Marijtje Garst.

Genliasmonitor en Digitale Stamboom Monitor

Om na te gaan of er al nieuwe gegevens over een bepaalde familie zijn toegevoegd kunt u natuurlijk zelf met enige regelmaat een bezoek brengen aan de websites van Genlias en de Digitale stamboom. Het is echter ook mogelijk om u aan te melden bij de Genliasmonitor (www.genliasmonitor. nl) en de Digitale Stamboom Monitor (www.digitalestamboommonitor.nl). Na invoering van de benodigde gegevens nemen deze websites uw zoekwerk over en krijgt u van tijd tot tijd de zoekresultaten per e-mail toegestuurd.

 

FamilySearch (www.familysearch.org)
Enige tijd geleden hebben de Mormonen op hun website FamilySearch scans geplaatst van akten van de burgerlijke stand van gemeenten uit de provincie Zuid-Holland (zie: http://pilot.familysearch.org/ en klik vervolgens op “Search or Browse our record collections”, de kaart van Europa en “Netherlands, Zuid-Holland Province, Civil Registration, 1811-1942”). Daardoor kunt u nu gewoon vanuit uw eigen huis deze belangrijke genealogische bron raadplegen zonder dat u daarvoor naar het archief hoeft te gaan. Omdat het gaat om scans van de originele akten kunt u de website gebruiken als controlemiddel voor de gegevens die u via Genlias of de Digitale stamboom hebt verzameld. Daarnaast kunt u in de scans op zoek gaan naar informatie die nog niet in de databases van Genlias en de Digitale stamboom is opgenomen. De enige minpuntjes zijn de kwaliteitvan de scans (niet elke scan is even goed leesbaar) en het ontbreken van  een zoekfunctie. Als u niet precies weet in welk jaar een bepaalde akte werd opgemaakt, loopt u het risico dat u een hoop scans moet doorbladeren voordat u de gewenste informatie vindt. Inmiddels worden er gelukkig al wel diverse pogingen ondernomen om de scans beter toegankelijk te maken. Dat gebeurt onder andere door de genealogische werkgroepen van enkele historische verenigingen en stichtingen uit de Duin- en Bollenstreek
(waaronder de Stichting Vrienden van Oud Hillegom en de Vereniging Oud Lisse). [4]

Ter afsluiting van dit artikel ben ik nog even op zoek gegaan naar de geboorteakte van de grootvader van Wilhelmus Vincentius van Beek. Aangezien ik in dit geval de geboorteplaats en het geboortejaar al kende, had ik de betreffende scan gelukkig snel gevonden. Volgens de in het Frans opgestelde geboorteakte (Nederland maakte destijds nog deel uit van het Franse Keizerrijk) zag Dirk van Beek op 21 januari 1813 om twee uur in de middag in Noordwijk Binnen het levenslicht. Hij was een zoon van Cornelis van Beek, journalier (dagloner), en Eva Onderwater.

Conclusie
Ondanks enkele kleine tekortkomingen blijven websites als Genlias en de Digitale Stamboom belangrijke hulpmiddelen om snel informatie te vergaren over de familie waar u onderzoek naar doet. Beide websites hebben inmiddels concurrentie gekregen van FamilySearch, waardoor het op dit moment mogelijk is om via de computer kosteloos te bladeren in scans van de originele akten van de burgerlijke stand van Zuid-Holland. Hierdoor is het heel eenvoudig geworden om een stamreeks op te stellen die teruggaat tot het begin van de negentiende eeuw.

Oproep
Hopelijk wordt u door dit artikel gestimuleerd om zelf aan de slag te gaan en onderzoek te doen naar uw eigen familie. Het zou helemaal geweldig zijn wanneer u een bijdrage wilt leveren aan de Werkgroep Historie en Genealogie. Voor het verzamelen van gegevens over de vele Lissese families kunnen wij uw hulp namelijk goed gebruiken. Dat kan bijvoorbeeld gaan om het beschikbaar stellen van reeds door u vervaardigde genealogieën, het aanleveren van (scans/kopieën van) bidprentjes en familieadvertenties, of het opzetten van nieuwe onderzoeken naar Lissese geslachten. Denkt u een bijdrage te kunnen leveren, dan horen wij dat graag. U kunt daartoe contact opnemen met de coördinator van de werkgroep ( maartenvanbourgondien@hotmail.com; tel.: 06-14250891).

Noten
[1] Tevens kan via de website worden achterhaald welke archiefinstellingen deelnemen aan de Genlias database.
[2] Dat geldt in het bijzonder voor de databases waarin informatie is verwerkt uit de doop-, trouw- en begraafboeken van vóór 1811. In de zeventiende en achttiende eeuw was er namelijk nog geen uniforme spelling en werden (familie)namen in allerlei verschillende varianten aan het papier toevertrouwd.
[3] Heeft u dergelijke informatie niet, dan kunt u op de website van Genlias bij uw zoekopdracht het beste kiezen voor de optie “alle regio’s en landen”, of systematisch alle Nederlandse provincies nalopen op zoek naar relevante
informatie.
[4] Het betreft een gezamenlijk project dat op initiatief van de Stichting Vrienden van Oud Hillegom is opgestart. Zodra dit project is afgerond zult u daar in dit Nieuwsblad van op de hoogte worden gesteld.