EEN DUBBEL 50 JARIG JUBILEUM: Gagarin met een rulp

Vijftig jaar geleden maakte Gagarin de eerste bemande ruimtevlucht. Ook in Nederland was dit groot nieuws. Dirk Willem Lefeber (1894-1979) noemde een van zijn zaailingen daarom Gagarin. Dit stond in een Russische krant.

Door Liesbeth Brouwer

Dit jaar, op 12 april, was het 50 jaar geleden dat Yoeri Gagarin de eerste bemande ruimtevlucht maakte. Gagarin draaide in anderhalfuur tijd een rondje om de aarde. Indertijd was dat wereldnieuws. De Sovjet-Unie wilde met de vlucht bewijzen dat het superieur was aan aartsvijand de Verenigde Staten. De reis van Joeri Gagarin begon op een lanceerplatform in Kazachstan. Destijds, op het hoogtepunt van de Koude Oorlog, was de locatie van deze basis één van de meest geheime en zwaar bewaakte plaatsen in de Sovjet-Unie. Naar Russisch gebruik werd Gagarin kosmonaut genoemd. Later kwam het Amerikaanse woord astronaut pas in zwang.

April 2011

In april 2011 startte vanaf dezelfde basis in Kazachstan een ruimtevaartuig met aan boord twee Russen en een Amerikaanse astronaut. Hun Sojoezcapsule heet de Gagarin ter ere van de eerste mens in de ruimte. Zij zullen zes maanden in het ISS (International Space Station) blijven. Sinds 1998 wordt dit centrum op een afstand van 355 kilometer boven het aardoppervlak gebouwd. Yoeri Gagarin zelf maakte deze mijlpaal niet mee. Hij kwam in 1968 om het leven bij een training met zijn MIG-straaljager. Onduidelijk is hoe het ongeluk kon gebeuren. Mogelijk was alcohol in het spel, maar ook andere complottheorieën doen de ronde. Gagarin werd na zijn ruimtereis een internationale bekendheid en ontving verscheidene onderscheidingen, hij werd ook benoemd tot held van de Sovjet-Unie. Na zijn dood is zijn as bijgezet in de Kremlinmuur en zijn er door de hele Sovjet-Unie dorpen, straten, pleinen en steden naar hem vernoemd.

Dirk W. Lefeber

Ook in Nederland was de reis van Gagarin groot nieuws. Meteen was duidelijk dat dit een enorme stap voorwaarts was. De befaamde Lisser kweker Dirk Willem Lefeber (1894-1979) was zo enthousiast dat hij spontaan besloot om één van zijn fraaie zaailingen te vernoemen naar Gagarin. Het was een zaailing die was verkregen door een kruising van l Greigii met Greigii. Een heel mooie, stevige tulp, rood met oranje. De bloem is verhoudingsgewijs groot. De tulp heeft een gespikkeld blad. Deze tulp werd Yuri Gagarin gedoopt en vervolgens werd geregeld dat de tulp ook bij Gagarin zou belanden. Daarvoor werd een speciaal vaasje gebruikt, van de Porcelijne Fles, waar in de bodem de firmanaam D.W. Lefeber en Co in stond. Tulpen en vaasje werden in vloeipapier in een kistje verpakt. Dat houten kistje kwam van de Elka kistenfabriek aan de Greveling. Nu was het zaak om deze speciale zending veilig in Rusland te laten arriveren. Er volgde een ritje naar Schiphol waar de piloot van een Toepolev-vliegtuig met bestemming Moskou het speciale pakketje in ontvangst nam en er persoonlijk voor zou zorgen dat het op het Kremlin afgeleverd zou worden.

Komsomolskaja Prawda

En zo geschiedde want op 23 april 1961 verscheen een artikel in de Komsomolskaja Prawda over de Nederlandse tulpen bestemd voor ‘Kosmonaut Joerij Gagarin’. De krant Komsomolskaja Prawda was het blad van het Centrale Comité der Sovjet-Russische communistische jeugdbeweging. We hebben geprobeerd om het originele krantenartikel te achterhalen, maar dat is helaas (nog) niet gelukt. Wel weten we, door een brief die de Nederlandse ambassadeur, mr. H.A. Helb,  hierover schreef, wat hierover bericht werd. De ambassadeur schrijft:

‘Blijkens het desbetreffende relaas, hetwelk was verlucht met een foto van het Hollandse bouquet, werd in Moskou een enorm pakket ontvangen, hetwelk bij opening tulpen bleek te bevatten “van een ongewone pracht”. Het waren rode en goudkleurige (“als zuivere zonnestralen “) tulpen, elk zorgvuldig verpakt in dun vloeipapier. Zij gingen vergezeld van de navolgende in het ‘Nederlands en Russisch gestelde brief:

Hooggeachte Heer Gagarin!

Staat U mij, een specialist op het gebied en het kweken van nieuwe tulpensoorten, toe U geluk te wensen met Uw geslaagde vlucht in de Kosmos. Bij deze deel ik U mede, dat wij, als blijk van onze bewondering in Nederland voor Uw vlucht, aan een van onze nieuwste tulpensoorten Uw naam hebben gegeven. Ik hoop, dat U niet zult weigeren om een bouquet van deze bloemen, die ik U toezend, van mij aan te nemen als blijk van achting.

Hoogachtend, D. W. Lefeber

Dirk Lefeber was geen onbekende in Rusland. Tijdens de revolutie van 1917 was hij in Rusland maar wist na een lange reis weer veilig in Nederland te arriveren. Lefeber ging o.a. in het Pamirgebergte op zoek naar wilde tulpensoorten. Het Pamirgebergte ligt voor het grootste gedeelte in de vroegere Sovjetrepubliek Tadzjikistan.

Lefeber was een autoriteit in het winnen van nieuwe soorten. Niet alleen de Yuri Gagarin tulp had een verbinding met Rusland. Befaamd was ook de Lenin tulp. Dit was een Fosteriana. Fosteriana is een wilde soort die op het bergachtige gebied van Centraal Azië wordt gevonden. De rode cultivars zijn het sterkst vertegenwoordigd in het assortiment van Fosteriana’s. Een zeer bekende rode Fosteriana] cultivar is Madame Lefeber, ook door Dirk W. Lefeber gewonnen, en nog steeds leverbaar.

De Lenintulp was natuurlijk ook een rode tulp. Jaarlijks werd er door de firma Lefeber een partijtje bloembollen geleverd die bij het mausoleum van Lenin werden aangeplant. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie zal dit gebruik wel verdwenen zijn. We hebben niet kunnen nagaan of er nog Lenin-tulpenbollen verkocht worden. De Yuri Gagarin tulp is echter nog steeds leverbaar.

Dirk W. Lefeber kreeg in Nederland veel waardering voor zijn werk. Hij wordt beschouwd als een van de pioniers in zijn vakgebied en hij ontving hiervoor o.a. de Nicolaas Dames prijs. In 2008 verscheen in het Nieuwsblad van Vereniging Oud Lisse een vierdelige serie over deze legende uit het bollenvak van de hand van Arie in ’t Veld. Ook in Rusland kreeg hij erkenning voor zijn bijzondere activiteiten op het gebied van de veredeling van bolgewassen. Zo ontving hij uit handen van de Russische ambassadeur de Lenin’s memory medaille.

Naschrift

Dit artikel kwam mede tot stand door de heer Otto van der Meij die ons opmerkzaam maakte op dit jubileum en de heer Rob Lefeber, zoon van Dirk W. Lefeber. Van hun informatie werd dankbaar gebruik gemaakt.