Een eeuwenoude naam POELPOLDER
In 1624 was de droogmaking van de Lisser Poel voltooid. Het heette toen ‘De bedijkte Lisser Poel’. Later werd dit de Lisser Poelpolder genoemd. Toch wordt er in 1602 al over een Lisser Poelpolder geschreven. Deze lag ten noorden van de huidige Poelpolder waar nu de Zemelpolder is.
door Deen Boogerd
Nieuwsblad Jaargang 14 nummer 1, januari 2015
Detail van een kaart van Floris Bathasar uit 1612
In het Nieuwsblad van oktober 2014 eindigde ik bij die geheimzinnige achtkantige toren. Daar begint ook het verhaal van de Poelpolder. In 1622 begon men met het uitgraven van de Ringsloot* en daarmee ook het opwerpen van de ringdijk. Bij deze werkzaamheden stuitte men op dat hoekige fundament, dat onderdeel zou zijn geweest van het al oude Huys Devere. In 1624 was de droogmaking klaar, nog geen 400 jaar geleden. Toch was er al in 1602 sprake van een “Poelpolder”, het Rechtelijk Archief van Lisse maakt dan melding over de verpachting van een stuk land groot 11 hond, genaamd de Venne* gelegen in de Poelpolder. Tussen 1602 en de daadwerkelijke droogmaking in 1624 komen we de naam “Poelpolder” herhaaldelijk tegen. Dus ruim voor het droog vallen van de Noort Poel, de Zúydt Poel, het Geestwater en de Cleens Poel. Deze vier delen vormden samen het ‘s Gravenwater, daarbij hoorden ook de Grevelinge en het Hellegat. De visrechten waren toen aan de Graaf (vandaar ‘s Gravenwater) en die verpachtte dat recht aan de stad Leiden. Aan de hand van de namen van de stukjes grond zou je deze vroege Poelpolder in de buurt van de Vennestraat en villa “de Venne” zoeken. Dat had ik ook zo gedacht echter verder in het archief wordt ook “het Nestge” genoemd en dat was bij de Voorhouter banwatering.
Op een oude kaart van Floris Balthasar uit ±1615 staat duidelijk in een stuk land de naam “de Venne” aangegeven. Er boven ligt dat hoornvormige stukje land tussen de twee uitwateringen’ dat is “Colleshorn” (Colijnshorn). Linksonder zien we nog net de Trijnenlaan met dwars er door de “Oude Banzijp”, die voor Wassergeest langs afwatert in het Geestwater en wel in het deel wat men de Zuydpoel noemde.
Nu nog wat stukjes rechtelijk archief in relatie tot de naam Poelpolder. Deel III. 149. 02-11 1602: land genaamd “Colleshorn” gelegen in de Poelpolder…………… Deel III. 198. 07-10 1604: land genaamd “de Kleine Venne” gelegen in de Poelpolder….. Deel III. 237. 08-03 1606: land gelegen in het Block genaamd “de Poelpolder” …………… Deel III. 260. 08-05 1607: land genaamd “het Nestge” gelegen in de Poelpolder, belend NW de Voorhouter banwatering Deel IV. 327.v. 07-01 1621: de helft van de “Capelleweide” groot 13 hond, gelegen in de Poelpolder, belend NO de Corte Broekweg….etc.
De Poelpolder was er eerder dan de Bedijkte Lisse Poel
Al deze gegevens vertellen ons dat er voor het droogleggen van het Geestwater al een Poelpolder was en niet eens zo’n kleintje! Die polder begon met de “Capelleweide” vanaf de Brouckweg (Kanaalstraat) in zuidelijke richting tot voorbij de Engel. Landinwaarts vanaf de Sudde* tot de Banzijp* en noordelijker tot aan de Achterweg. Langs het Geestwater werden ter bescherming al heel vroeg lage dijkjes opgeworpen vandaar dat het ook polder werd genoemd. Voor 1602 kom je ook wel de benaming “Poelbuurt” tegen in het archief. Na het droog malen maakte men nog lang onderscheid tussen “de bedijkte Lisserpoel” en de “Poelpolder” zoals ze in de kaart onderaan globaal staat aangegeven.
Bronvermelding, kaarten:Hingman Collectie, Nationaal Archief, Public Domain teksten: Rechtelijk Archief van Lisse, bewerkt door H.J. van der Waag
Voetnoten****verklaringen uit lexicon van Kranenburgia. Ringsloot=vaak ten onrechte Rijnsloot genoemd, Sudde=strook zeer drassige oever met riet langs de oevers van het Geestwater. De Sudde had een variabele breedte van enkele meters tot wel 40 meter. De Sudde werd niet meegeteld in het grondbezit, ze werden in stand gehouden om de golfslag te breken. Banzijp= Oude Banzijp of Banwetering werd zo genoemd omdat deze Zijp (beek of veenstroom) een stuk zuidelijker de grens (ban) vormde met Voorhout en bij Teylingen ook met Sassenheim. (Op Banzijp en andere namen wil ik in het volgende nummer terug komen) Venne= een Venne was een drassig stuk weiland. De Vennestraat en villa de Venne bij de Jannetjesbrug herinneren ons daar aan. Overal in het plassenrijke landschap waren Vennes. Bij Warmond was de “Vrouwevenne”, bij de Gerrit Avenweg was “de Grote Venne”.
Detail uit kaart van J. P. Dou ± 1622. Het lichte gedeelte is globaal “de Poelpolder” van voor 1624. “Het Nestge” was een stukje Lisse en Voorhout, lichte deel rechts onder
