EEN UNIEKE VONDST

Het verloren gewaande Diaconie boek van de Ned. Herv. Kerk uit Lisse uit de periode 1638 tot 1651 is gevonden bij het Hoogheemraadschap van Rijnland.

Dirk Floorijp

Jaargang 16 nummer 2 Lente 2017

Bij de werkgroep genealogie komt Jan van der Linden met een verrassing tevoorschijn dat gevonden is bij het Hoogheemraadschap van Rijnland, een unieke vondst kwam boven water uit de periode van 1638 tot 1651. Het verloren gewaande diaconie boek van de Ned. Herv.Kerk waarin honderden begrafenissen werden opgetekend met de grafrechten die ervoor betaald werden. Jammer is dat in de meeste gevallen niet de namen van de overledene erbij werden vermeld maar alleen de datum en jaar. We krijgen zo over een aantal jaren een mooi beeld van de armenzorg in de gemeente en schrijnende beelden van mensen die geheel afhankelijk waren van die armenzorg. De notities b.v. over Trijntje Jacobsdr. Molenaers, vanaf 1641 onderhouden door de armen, zij kreeg 12 stuivers per week uitgekeerd. Zij woonde waarschijnlijk in bij Dirckjen Florisdr, want die kreeg van de diaconie 26 gulden kostgeld uitbetaald voor Trijntje. De administrateur van de diaconie Achias Dammisz. betaalde 4 gld en 15 stuivers ten behoeve van Trijntgen Molenaers voor 2 linnen hemden plus maakloon in 1646. Dat gaat zo een aantal jaren door totdat ze op 14 maart 1648 in hare siekte is overleden. Jacob Martensz. Langevelt maakte haar doodkist voor 5 gulden. Het gebruik van het doodkleed verschilde nog al wat, van 9 stuivers tot 1gld en 5 stuivers. Het was er maar na in welke klasse iemand werd begraven.
Doodkleden waren vroeger standaard over de kist gelegd zodat je de kist niet kon zien, ze waren zwart met franje. Tot in de jaren zestig van de vorige eeuw werden ze gebruikt, later kwamen er ook grijze kleden. Nadien is het in onbruik geraakt. Een wereld van leed in het gezin van Huijbert Jansz. Hollander en Lijsbetjen Arijens Doghlis. Hij overleed 22 oktober 1649. Jacob Martensz. Langevelt maakte de doodkist en tevens twee kleine kistjes voor twee van zijn kinderen voor 6 gulden. Wat zou er gebeurd zijn? Was het misschien de pest die heerste? Er waren 2 dochters van 8 en 9 jaar. Lijsbet werd voor 49 weken onderhouden door de armen, de eerste 4 weken met 1 gld en 5 st. en de 45 volgende weken met 18 st. per week. Veel rekeningen worden aan Claes Thomasz. de bakker uitbetaald voor het uitdelen van brood voor de armen. Een tonnetje butter voor Pietertjen Claes die ook regelmatig terug komt. Ook aan passanten wordt vaak een aalmoes gegeven meestal 12 tot 15 stuivers. In 1642 werd ontvangen het oortjesgeld van Leijden 65 gulden 2 st. en 4 penningen. Het oortjesgeld was ten behoeve van de armen en werd geheven over diverse transacties. Een oortje was 2 duiten, er zaten 4 oortjes in een stuiver. In Lisse werd per jaar tussen de 60 en 70 gulden opgehaald. De uitdrukking: “een duit in het zakje doen” is in onze tijd dus niet zo’n groot offer. Op 1 dec. 1651 is er maar liefst 216 gulden 10 stuivers en 8 penningen ontvangen als aalmoesen voor de armen der gemeijnte, het geld ‘twelck Barent Albertse van Hillegom mr. Smit, soon van Pietertje Claes bij de kamer tot Hoorn per saldo van rekening tot sijn verlijden in de thuijs reijse uijt Indiën, als gage verdiend had. Voor genealogen een mooie zoektocht om te achterhalen op welk schip bij de V.O.C. Barent voer.

Pietertje komen we dan regelmatig tegen als zij van de armen wordt onderhouden, een paar kousen ontvangt van 18 stuivers. Barent laat niet zijn moeder het geld na maar via de kerk laat hij haar onderhouden. Een paar keer staat er, dat er losgeld betaald is voor een man die bij de Turken gevangen is. Dan gaat het om bedragen van enkele guldens. Vaak werd er door de streek of het hele land gecollecteerd om gevangenen vrij te kopen die vaak op zee waren gekaapt. Wat te denken over een uitkering van 3 gld en 4 st. aan Engel Jacobsz. schipper, een half vat bier voor een kraamvrouw. In de periode waar dit zich afspeelt stond als predikant in Lisse dominee Johannes Romswinckel dienaer der emeijnte Jesu Cristi tot Lisse 1638 – 1661. ■