FRAGMENTEN VAN AARDEWERK UIT DE 13E EEUW: Grachtweg 37

Archeologisch onderzoek op de plek van de nieuwbouw van Tibboel aan de Grachtweg 37 in 2004 heeft niet veel resultaten opgeleverd. Via een aantal boorgaten is een waterput uit de 18e eeuw geconstateerd en een slootvulling binnen de rooilijn. Op grond van de vondsten kan deze sloot worden gedateerd tot de 13e eeuw.

Redactie

Jaargang 5 nummer 1, januari 2006

Tijdens en vlak voor de bouw van Tibboels nieuwe pand aan de Grachtweg in Lisse moest er (verplicht en dus duur!) archeologisch onderzoek verricht worden. Dit viel in twee delen uiteen: een inventariserend onderzoek gevolgd door een zogenaamde archeologische begeleiding.

Ondanks hoge verwachtingen vielen de vondsten tegen. Wij publiceren de conclusies van beide onderzoeken in verkorte vorm.

1. Samenvatting van het inventariserend onderzoek

In opdracht van Architektenburo Ruud van der Kroft heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau op 2 maart 2004 een inventariserend archeo­logisch onderzoek uitgevoerd in verband met~ de realisatie van nieuw­bouw aan de Grachtweg 37 in de gemeente Lisse. Doel van dit onderzoek was eventueel aanwezige archeologische resten op te sporen en, voor zover mogelijk, een eerste indruk te geven van de kwaliteit (gaafheid en conservering), aard, datering, omvang en diepteligging ervan. Door de aanwezigheid van bebouwing, oppervlakteverharding en kabels en leidingen in de ondergrond van het plangebied is het inventariserend veldonderzoek beperkt gebleven tot enkele boringen langs de grens van het plangebied.

Hoewel in deze boringen geen aanwijzingen voor de aanwezigheid van archeologische vindplaatsen zijn aangetroffen, is het bodemprofiel in het plangebied mogelijk grotendeels intact. Op grond hiervan geldt voor het plangebied een hoge archeologische verwachting. De aanwezigheid van archeologische resten is derhalve niet uit te sluiten.

Als gevolg van de aanwezigheid van bebouwing en oppervlakteverharding bleek het inventariserend veldonderzoek in een groot deel van het plangebied niet mogelijk. Om deze reden wordt (volgens de richtlijnen van de Rijksinspectie voor de Archeologie) archeologische begeleiding van de voorgenomen grondwerkzaamheden aanbevolen.

Uit het rapport:

In landschappelijk opzicht maakt het plangebied deel uit van de kust­strook. In de ondergrond van deze strook komen afzettingen voor die wor­den gerekend tot de Oude Duin- en Strandzanden. Kenmerkend voor de kuststrook zijn de zogenaamde strandwallen: de zee voerde zand aan dat parallel aan de kustlijn werd afgezet, zodat zich geleidelijk een strandwal vormde. Zodra de strandwal ruim boven gemiddeld hoogwater uitkwam, viel deze droog en werden onder invloed van de wind lage duinen gevormd: de Oude Duinen.

De oudste strandwallen in Nederland liggen circa 8 km ten oosten van de huidige kustlijn en zijn rond 3800 voor Chr. ontstaan. Vanaf dat moment verplaatste de kust zich in westelijke richting door de vorming van nieuwe strandwallen. De kustuitbreiding duurde tot omstreeks het begin van de jaartelling en resulteerde in een 6 tot 10 km brede kuststrook, bestaande uit een reeks strandwallen met daartussen lager gelegen strandvlakten. Volgens de geomorfologische kaart maakt het plangebied deel uit van een vlakte die ontstaan is door afgravingen of egalisatie van de Oude Duin- en Strandzanden. Het plangebied ligt op de oostflank van de meest oostelijke strandwal waarop de dorpen Voorhout, Lisse en Hillegom liggen. Omstreeks 2600 voor Chr. vormde deze strandwal de toenmalige kustlijn. Strandwallen zijn in archeologisch opzicht interessant, omdat ze hoger (en derhalve droger) liggen dan de directe omgeving, waardoor ze zeer geschikt waren voor bewoning.

Ten behoeve van de bloembollenteelt zijn de strandwallen sinds de 17e eeuw op grote schaal afgegraven. Het vlakke reliëf van de huidige Bollenstreek hangt samen met deze grootschalige ontginning. Als gevolg van ingrijpende bodemingrepen rest er in de Bollenstreek vrijwel niets meer van de Oude Duinen.

Aanbevelingen

Als gevolg van de aanwezige bebouwing en oppervlakteverharding bleek het uitvoeren van een veldonderzoek in een groot deel van het plangebied niet mogelijk. De aanwezigheid van archeologische resten in het plange­bied valt derhalve niet (geheel) uit te sluiten. Om deze reden wordt, vol­gens de richtlijnen van de Rijksinspectie voor de Archeologie, archeologische begeleiding van de voorgenomen grondwerkzaamheden aan­bevolen. Een archeologische begeleiding houdt in dat tijdens of direct voorafgaand aan grondwerkzaamheden archeologische en geologische waarnemingen worden gedaan. Dit betekent dat eventuele archeologische sporen worden gedocumenteerd en vondstmateriaal wordt verzameld. Daarnaast kunnen eveneens geologische waarnemingen worden gedaan. Uitgangspunt hierbij is dat de grondwerkzaamheden geen vertraging mogen oplopen.

2. Samenvatting van de archeologische begeleiding

In opdracht van Tibboel Exclusieve Interieurs heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau op 19 en 21 oktober 2004 een archeologische begeleiding uitgevoerd in verband met de realisatie van nieuwbouw aan de Grachtweg 37 in de gemeente Lisse. Doel hiervan was om eventueel bij de graaf-werkzaamheden aan het licht komende archeologische resten te documen­teren.

Tijdens de archeologische begeleiding zijn enkele archeologische resten aangetroffen. Deze bestaan uit een ronde, uit rode baksteen opgetrokken en overkoepelde constructie (een waterput, waarschijnlijk te dateren in de 18e eeuw) en een slootvulling aan de kant van de Grachtweg, binnen de rooilijn van de bestaande bebouwing. Op grond van het hierin aange­troffen vondstmateriaal kan de datering van deze sloot tot de 13e eeuw teruggaan.

Het tijdens de archeologische begeleiding uit de slootvulling verzamelde vondstmateriaal bestaat uit enkele scherven gedraaid aardewerk, te dateren in de Late Middeleeuwen (1050-1500 na Chr.) en Nieuwe tijd (1500 na Chr. – heden):

1 fragment aardewerk (gedraaid), roodbakkend geglazuurd; datering: Nieuwe tijd

2 fragment aardewerk (gedraaid), type Frechen; datering: Nieuwe tijd

l fragment aardewerk (gedraaid), type Siegburg; datering: Late Middeleeuwen

l fragment aardewerk (gedraaid), proto-steengoed;datering: Late Middeleeuwen