Harddraverijvereniging Lisse en Omstreken

De geschiedenis van 150 jaar HDV wordt beschreven.

Door Tom Rooijakkers, voorzitter Harddraverijvereniging Lisse & Omstreken 2011-2021

Nieuwsblad Jaargang 21 nummer 3, 2022

De kortebaan wordt algemeen beschouwd als de bakermat van de drafsport in Nederland. Het begon al eeuwen geleden met onderlinge wedstrijden en weddenschappen van boeren en andere paardenbezitters. In het begin werd paard tegen paard gereden en vaak nog zonder zadel en rechtuit over 300 meter. Naarmate er meer deelnemers kwamen, werd het een afvalrace zoals we die nu ook nog kennen. De oudste nu nog bestaande kortebaandraverij is die van Santpoort. Daar wordt al sinds 1752 ‘gekortebaand’. In Lisse begon het in 1872.

1872-1902
Op 9 oktober 1872 kwamen in de “Witte Zwaan” aan ’t Vierkant deelnemers en notabelen bij elkaar om daarna met elkaar de eerste kortebaandraverij te beleven. Een kortebaan op de Heereweg ongeveer op de plek waar deze ook heden ten dage wordt verreden. De belangstelling beperkte zich niet alleen tot dit gezelschap. Jong en oud, arm en rijk begaven zich naar de baan om het evenement te aanschouwen. De draverij begon met de startzin ‘Klaarmaken op uw plaatsen, een, twee, drie af..’. Een startzin die staat als een huis en nog steeds is te horen. Vertier was in die tijd nog vrij zeldzaam. Het leven bestond uit werken en nog eens werken om te overleven, de kerk en de zorg voor het gezin. Vrije tijd was zeer schaars. Het evenement was me de daarom zeer succesvol. Al eind negentiende eeuw werd gesproken over het versterken van het draverij- evenement door gelijktijdig ook de kermis en een ringrijderij te organiseren. Al vanaf de middeleeuwen waren er kermissen. De regie over de kermissen lag in handen van gemeentefunctionarissen. De middeleeuwer kende niet zoveel soorten van vermaak als wij nu. Voor die mensen moet de kermis een geweldig opwindende gebeurtenis zijn geweest. De kermis was een kans om van alles te zien, te leren en te kopen. Of om nieuwtjes met vrienden en familie uit te wisselen en nieuwe mensen te ontmoeten. Ook kon je er lekker eten, drinken en eens lekker gek doen. Bovendien was de ogen van de gelovige mens echter steeds grover, gezien het gokken en de alcohol. Er vielen veel kermissen af in die tijd. De draverij, hoe succesvol ook, werd nog niet jaarlijks verreden. Dat kwam pas na de officiële oprichting van de vereniging in 1902.

1902-1952
Over de Heereweg reed een tram. De draverij werd dan ook als zeer hinderlijk ervaren door de Noord-Zuid Hollandsche Stoomtramweg Maatschappij. In 1902 werd een alternatief particulier terrein gevonden. Het terrein van de gebroeders Vreeburg. Het gebied waar nu o.a. Dirk is gevestigd en de achtergelegen woonwijk. Het was ook
het moment om het comité, dat ooit het initiatief had genomen om de draverij te organiseren, om te vormen tot een vereniging. Op 7 augustus 1902 was de “Harddraverijvereniging Lisse & Omstreken” een feit. Vanaf dat moment was de draverij een jaarlijks terugkerend festijn en kon men ook lid worden. Alles ging toen nog heel simplistisch. Letterlijk stond de financiële verslaglegging achter op een sigarenkistje Het prijzengeld was zeer fors. De eerste prijs  was in 1905 f 250,- (overeenkomend met nu rond de € 8.000). Het is niet zo dat de kortebaan alleen maar voorspoed kende. Vooral wedden stond in een kwaad daglicht. In 1911 werd in de Tweede Kamer bij de behandeling van de wet tegen zedeloosheid een amendement aangenomen dat alle weddenschappen bij courses verbood. De Duitse bezetters legaliseerden het wedden weer. Maar direct na de bevrijding in 1945 werd wedden weer verboden. In 1949 mocht wedden weer, zij het dat het spel aan strenge regels onderworpen werd. Door concurrentie van de toto en later de lotto en de casino’s,
liep de belangstelling voor het wedden op paarden fors terug. De beste paarden en pikeurs gingen hierdoor naar het buitenland. Maar
Lisse zette met succes door, er bleef namelijk veel belangstelling vanuit fokkers en pikeurs. Ook de kermis stond onder druk en er zijn
meerdere pogingen ondernomen om de kermis uit Lisse te weren. De burgemeesters uit die tijd waren gelukkig, net als nu, voor het behouden van de kermis. Kermis bood de broodnodige ontspanning. In 1924 ging ook de kermis naar het Vreeburg-terrein en zo ontstond een grote feestlocatie. Opvallend is dat de belangstelling voor de draverij in Lisse in die tijd enorm groot is geweest. Eind jaren ‘40 kwamen zo’n 4500 bezoekers naar de draverij, soms zelfs wel 6000
en dat is weinig verschillend van het hedendaagse aantal. In dat jaar had de vereniging ook al 849 leden. De groei zat erin! Ook de kermis
onderging een metamorfose van kijken, kopen en wedden naar meer beleven. De rupsbaan, het reuzenrad en de botsautootjes deden hun
intrede. Ook nu nog publiektrekkers!

1952-1972

Het 50-jarig bestaan van de vereniging viel tegelijk met het 50-jarig gebruik van het Vreeburg-terrein. Ook het bestuur werd gehuldigd en ontving een serenade van Canite Tuba bij de Witte Zwaan op het Vierkant. Als jubileumactiviteit werd een groot concours hippique georganiseerd. Overeenkomend met mijn jeugdherinneringen, was de feestelijke periode in Lisse vooral vaak nat. Vele strobalen moesten ervoor zorgen dat het kletsnatte kermisterrein toch een beetje begaanbaar bleef. Ik zie mijzelf nog als kind voor de ramen staan waar de regen tegenaan kletterde en hoorde mijn moeder zeggen dat naar de kermis gaan geen optie was. In de stromende regen fietste ze dan naar het kermisterrein en haalde snel een aantal zuurstokken. Toch een beetje feest!

Hoewel niet voor te stellen belandde de vereniging in begin jaren ’60 in een dip. Het ledenaantal liep terug naar ruim 500 en ook de
belangstelling voor de draverij liep terug. Tijd voor actie dus!
In 1966 werden er naast de kinderactiviteiten een viswedstrijd, een wielerronde, koekslaan, ringsteken en een behendigheidswedstrijd
voor automobilisten georganiseerd. Die groei zou heel gestaag doorgaan. In 1968 ontstond de ‘maandagavond-spelletjesavond’ en organiseerde de vereniging in totaal zo’n 30 evenementen. In 1968 werd ook het eerste programmaboekje van de vereniging uitgebracht. Het programmaboekje, heel Lisse kijkt er jaarlijks naar uit. De feestelijke periode werd afgesloten met een groots vuurwerk op het kermisterrein.

1972-1997
In 1972 verhuisde de kermis vanaf het Vreeburgterrein naar het parkeerterrein van de Keukenhof oftewel van nat naar nat. Dat zou gelukkig niet lang duren. Een lang gekoesterde wens ging in 1975 in vervulling toen de kermis verhuisde naar het centrum. Eindelijk op verharding! De tijd van de strobalen werd afgesloten. In 1972 werd het 100-jarig bestaan van de vereniging gevierd. Het toenmalige bestuur, zin in een feest, besloot het jubileum niet langer te koppelen aan de oprichtingsdatum maar aan de eerst verreden kortebaan in 1872. In 1975 kwam ook de draverij terug op de Heereweg op de plek waar het ook nu wordt georganiseerd. Het jubileum kende geen extra festiviteiten buiten de kermisweek. Wel werden extra festiviteiten voorzien in samenwerking met het ministerie van defensie. Een tentoonstelling en een concert van de Koninklijke Militaire kapel. Gelukkig begon ook het ledental weer wat te klimmen naar ruim 600. Die groei zette gestaag door en in 1978 werd het 1000ste lid in de boeken bijgeschreven. Door de gestage groei van evenementen werd het noodzakelijk ook intern meer te organiseren. Commissies werden gevormd met eigen verantwoordelijkheden, zoals o.a. een technische commissie en een maandagavondcommissie. Eind jaren 70 werden er al rond de 60 evenementen georganiseerd. In 1984 werd het 1500ste lid bijgeschreven. De vereniging groeide zo hard dat verjonging en aanvulling in het bestuur noodzakelijk was. In 1987 werden maar liefst 4 nieuwe bestuursleden benoemd.
Nog steeds allemaal mannen.

1997-2022
Laagdrempeligheid vormt altijd een belangrijk aandachtspunt bij het besturen van onze vereniging. Een lage contributie en een lage deelnameprijs voor de evenementen. Leden hebben gratis toegang tot de draverij niet-leden betalen slechts € 3,-. En dat voor een hele middag topsport en topvermaak. De draverij zit in de genen van de Lissenaren. Onder de vele bezoekers komen ook families voor die een reünie organiseren in onze feestweek met de draverij als hoogtepunt. Reünies met familieleden uit Australië en Amerika. Hoe leuk is dat! Dat we ondanks deze beperkte financiële inkomsten toch een goed florerende vereniging zijn hebben we te danken aan o.a. de tomeloze inzet van onze vrijwilligers, de sponsors en natuurlijk de opbrengst van de kermisverpachting. In 1997 werd het 125-jarig jubileum groots gevierd. Er waren extra activiteiten gedurende het hele jaar. Met o.a. een schaatsbaan op het Vierkant, een mega klaverjasavond met 600 deelnemers in de Hobahohallen en een muzikale brunch in de Keukenhof. In het begin van de 21ste eeuw werd ook het eerste vrouwelijke bestuurslid verwelkomd. In 2005 werd de actie gestart 2005=2500. De actie had tot doel om het 2500ste lid en we tikten de 2700 aan. Heden ten dage schommelt het rond de 2500. Een behoorlijk stabiel getal. Lid word je en blijf je je hele leven. Langzaam sloop het digitale tijdperk de vereniging binnen. Dat had vele voordelen. Lidmaatschapsgelden hoefden niet meer contant te worden opgehaald en het inschrijven en betalen voor de evenementen gebeurt nu vrijwel geheel online. Sociale media worden gebruikt om onze activiteiten onder de aandacht te brengen. Ook
hier een combinatie van traditie en vernieuwing: ons programmaboekje! Het visitekaartje van onze vereniging. Heel Lisse kijkt ernaar uit, niet weg te denken uit de brievenbussen eind augustus. Door de coronamaatregelen hebben we in 2020 en 2021 een paar onzekere en organisatorisch moeilijke jaren achter de rug. In 2020 kon onze traditionele kortebaandraverij niet in Lisse worden verreden. Gelukkig konden we uitwijken naar Duindigt. Dit tot groot genoegen van pikeurs en eigenaren. De oorspronkelijk bedachte jubileum activiteiten ter viering van ons 150-jarig bestaan hebben
we moeten aanpassen als gevolg van de lang durende coronamaatregelen. Toch hebben we twee succesvolle jubileumweekenden, met vele activiteiten, kunnen organiseren. We kregen de beschikking over een uitgebreide historische collectie van fotonegatieven uit de archieven van foto Mieloo. Een aantal oudbestuursleden heeft zich jaren ingezet om onze uitgebreide historische documentatie en foto’s en fotonegatieven, te digitaliseren. 150 jaar historische informatie is daarmee geborgd voor de toekomstige generaties. Een fototentoonstelling wordt dit jubileumjaar gepresenteerd. Onze kortebaandraverij is sinds begin dit jaar officieel geregistreerd als immaterieel cultureel erfgoed. Een belangrijke waarborg, maar geen garantie! Nationaal moeten er wel voldoende eigenaren en fokkers blijven om goede en voldoende kortebaanpaarden te hebben. De kermis is in Lisse nog steeds ongekend populair. Toch staat het fenomeen kermis onder druk. Een kermisattractie moet steeds sneller en spectaculairder zijn om aan de verwachtingen van het publiek te voldoen. Het vraagt om miljoenen investeringen. Een moeilijke opgave voor de kermisexploitanten. Onze vereniging is onverminderd populair. Een blijvende enthousiaste inzet van toekomstige generaties is noodzakelijk om van 150 jaar 200 jaar of veel meer te maken. En een hoog ledenaantal kun je alleen behouden als je constant blijft werken aan de combinatie traditie en vernieuwing. Daar heb ik alle vertrouwen in als ik zie hoe de huidige jonge generatie zich sterk maakt voor de organisatie van onze draverij en feestweek.

Bron

Als bron voor de historische informatie is o.a. gebruikt het boek “Op uw plaatsen” een jubileumuitgave uit 1996 ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van de Harddraverijvereniging Lisse & Omstreken.