HET TWEEDE LEVEN VAN DE GRACHTBRUG
Lisser Chris Balkenende bouwde prachtige replica. De oorspronkelijke bouwtekeningen van de ophaalbrug over de Gracht naar de Schoolstraat was aanleiding voor Chris Balkenende om een maquette te maken van de brug en omgeving. Chris vertelt ook over het ontstaan van de brug en school de Akker.
door Arie in ’t Veld
NIEUWSBLAD Jaargang 1 nummer 3, juli 2002
Er zijn veel inwoners van Lisse die oude ansichtkaarten van het dorp sparen. Ook zijn er velen die naast kaarten ook foto’s bij hun verzameling voegen. En er zijn Lissers die nog verder gaan en ook oude verhalen bij elkaar sprokkelen en alles wat ze van de geschiedenis van Lisse in woord en beeld voor de voeten komt, vergaren. En: er zijn Lissers die dat alles al jarenlang doen, maar bovendien het enthousiasme en kunde hebben om een stukje oud Lisse te herbouwen. Tot die laatste categorie mag Chris Balkenende worden gerekend.
In zijn woning in de Lisbloemstraat is, nog zonder dat er één van de vele plakboeken tevoorschijn is gekomen, duidelijk waarneembaar dat hier een ‘Lisse freak’ bij uitstek woont. En degenen die deelgenoot van zijn enthousiasme worden, zullen het dan misschien ook nog mogen beleven dat ze een blik wordt gegund op een stukje oud Lisse op de schaal van l : 20. Daar moet dan wel het nodige voor gebeuren, want het heeft heel wat voeten in aarde voordat Chris Balkenende de grote, door hem gebouwde replica van de voormalige brug over de Gracht naar beneden heeft getransporteerd. De brug die aan het begin van de vorige eeuw de huidige Schoolstraat met de Kapelstraat verbond en de enige verbinding vormde die leidde naar en van de school van de Gereformeerde Gemeente.
Lantaarns op schaal
Bij de viering van het tienjarige jubileum van de Vereniging Oud Lisse werd de ‘brug van Balkenende’ voor het eerst tijdens de expositie in De Gevulde Mand aan het grote publiek getoond en op verzoek van de redactie van de Nieuwsblad van Oud Lisse sjouwde Balkenende het gevaarte onlangs opnieuw naar beneden, stofte het geheel af, ontstak de niet van de oorspronkelijke (weliswaar op schaal) te onderscheiden lantaarns en de tijd van het zich vergapen was aangebroken. Een prachtige replica, tot in de details nagebouwd en als je de visite zat bent, haal je gewoon de brug op en klaar is Kees. Maar dat is geenszins de bedoeling van de gastvrije Balkenende, die elke gelegenheid aangrijpt om zijn opgedane kennis over oud Lisse uit te dragen en zo mogelijk te verrijken met de verhalen en opmerkingen die de bezoekers over vroegere jaren op hem loslaten. Niets voor niets en in dank slaat hij die informatie op om deze ten gunste van zijn gigantische verzameling te gebruiken.
Brug boeide
Het herbouwen van de brug werd door
Balkenende aangepakt omdat hij daartoe wegens omstandigheden in de gelegenheid kwam.
Een schitterende tijdsbesteding. “De brug en ook de hele omgeving ervan, heeft me
altijd erg geboeid. De school, de brug, de aan- en afvoer van goederen per schip
van onder andere Mart van der Linden, de korenmolen, het gebied waar zich nu CNB en Hobaho
bevinden en noem maar op. Noem het toeval of geluk, maar via een
familielid kreeg ik de oorspronkelijke bouwtekening van de brug te pakken en zo
ontstond al snel het plan om dat prachtstuk op de schaal na te bouwen.
Vier maanden heeft de klus in beslag genomen. Vier maanden van meten,
zagen, lijmen, timmeren, boren en wat al niet meer. Een bijzonder leuk
werk en met een resultaat waarop ik trots ben.”
Gereformeerde school
Als verwoed verzamelaar van alles wat met het ‘Lisse van toen’ te maken heeft, ging Balkenende ook op jacht naar alle mogelijke gegevens over de brug die tot ergens in de twintiger jaren de school van de rest van Lisse scheidde. Als het ding tenminste openstond. “Ik kreeg inzage in het eerste notulenboek van de schoolvereniging, waarin is te lezen dat in maart 1904 een stuk grond werd gekocht van de weduwe C. Vreeburg. Deze grond was gelegen tegenover het slop (nu de Kapelstraat) en er werd een bedrag van 14.000 gulden voor neergeteld. Op 20 februari 1905 diende de Vereeniging tot oprichting en instandhouding van eene school voor lager onderwijs op Gereformeerde Grondslag, bij de gemeente het verzoek in om een brug over de Gracht te mogen bouwen, waardoor het terrein waarop de school zou verijzen, bereikbaar werd. De vergunning kwam los, maar om de een of andere reden mocht de brug er niet toe dienen om tijdens de bouw van de school het bouwverkeer van dienst te zijn. Er werd dus zo lang een nood-verbinding aangelegd via de achterzijde van het bedrijf van Van der Zaal in het Vierkant, thans het museum De Zwarte Tulp. Dat ging overigens niet voor niks, want Van der Zaal bedong dat hij de nieuwe school zou mogen bouwen. Die order wilde hij kennelijk erg graag binnenslepen, want hij beloofde ook nog tien procent van de door hem te behalen winst in de verenigingskas te storten. Zo kom je natuurlijk vrij snel tot zaken.
Gemaaid gras
Op 21 maart 1905 verleende Rijnland haar toestemming onder de voorwaarde dat de brug (niet bekend is om welke reden) voor l augustus van dat jaar opgeleverd zou worden. Dat is gelukt. Uit de boeken is ook te leren dat de hectare grond die van de weduwe Vreeburg werd gekocht, veel te groot was voor het schoolgebouw. Er werden stukjes verkocht en de opbrengst werd gebruikt om de bouw van de brug te bekostigen. Zelfs het gemaaide gras werd voor dat doel aan de man gebracht. Dat geld was zeer welkom, want het bouwen van de brug kostte 5312 gulden en dat was in die jaren een flink bedrag. In 1914 werd de brug door de gemeente overgenomen. De schoolvereniging bracht een nieuw verf] e aan en de gemeente verzorgde de herbestrating van de Kapelstraat en Gracht en vanaf dat moment was de brug voor iedereen te gebruiken.”
Keurig muurtje
Tot op heden heeft Balkenende niet kunnen achterhalen wanneer nu precies het stuk Gracht werd gedempt en de Schoolstraat ontstond. Op de betreffende plaats is de tot aan het begin van de zestiger jaren bestaande Gracht van de straat afgescheiden geweest door een keurig muurtje en was aan niets meer de vroegere aanwezigheid van de brug te ontdekken. In de loop der jaren verdwenen vele andere nostalgische stukjes uit dit gebied en resten daarvan thans alleen nog de afbeeldingen op foto’s en ansichtkaarten.
Sneltreinvaart
Na het dempen van de Gracht tot aan de houtfabriek Elka ging het allemaal in sneltreinvaart. De ene verandering en vernieuwing na de andere vond plaats. Niet altijd verbeteringen overigens. En anno 2002 staat dit stukje Lisse opnieuw aan de vooravond van ingrijpende veranderingen. Het nieuwe Masterplan Centrum kondigt rigoureuze veranderingen aan. Hoog tijd dus om hetgeen er nu (nog) is op de gevoelige laag vast te leggen en te bewaren. Voor de verlevendiging van de eigen herinneringen en ter lering van het nageslacht. Balkenende zal wat dat betreft ongetwijfeld de nodige stappen ondernemen.
Of er ooit nog iets wordt nagebouwd? “Ik kan dat nu niet met zekerheid zeggen. Maar als ik ooit in staat ben om de originele tekeningen en/of gegevens van de molen ‘De Korenbloem’ te bemachtigen, dan acht ik het niet uitgesloten dat ik ook daarvan een replica zal gaan bouwen.
Feiten over de Brug:
Grachtbreedte 12 meter; doorvaartbreedte brug 4.25 meter; doorvaartlengte 8.50 meter; onderbouw 18 heipalen; breedte brugdek 7.40 meter; opbouw geheel van staal; hoogste doorrijhoogte 5 meter; hoogte brug in dichte stand 6.40 meter; hoogte brug in geopende stand 10.40 meter. Architect L. Doedes te Rotterdam; Aannemer J.P. A. Nelissen te Haarlem.
Komt de Grachtbrug terug?
Zoals er Lissers zijn die ervan dromen dat Herberg De Witte Zwaan wordt herbouwd, zijn er ook die dromen van de terugkeer van de Gracht en de Grachtbrug. Zij wijzen er op dat Lisse een nieuw waterbekken behoeft voor de opslag van regenwater. Wat is er dan logischer om voor dat doel de Gracht weer uit te graven? Als men dan toch ondergronds gaat voor parkeergarages en supermarkten, slaat men vele vliegen in een klap. En als de Gracht weer terug is, dan versterk je natuurlijk het oude dorpse karakter met de wederopbouw van de brug!
