Het wonderlijke avontuur van de gasfabriek deel 2

De Gasfabriek

In de geschriften van Arie Raaphorst wordt alle politieke perikelen rond de bouw van de gasfabriek besproken. Ook de problemen met het buizenstelsel door het dorp wordt besproken.

Uit de geschriften van chroniquer Arie Raaphorst (5)

door Arie in ’t Veld

Nieuwsblad Jaargang 8 nummer 3, juli 2009

De Lissese gasfabriek is niet meer. In de zeventiger jaren van de vorige eeuw velde de slopershamer de fabriek die door de komst van het aardgas niet meer noodzakelijk was. Het was een fabriek die heel wat keren over de tong der politici is gegaan en al ver voordat de eerste spade de grond inging de emoties hoog deed oplaaien. We spreken dan over ongeveer begin 1900 en over de plaatselijke perscorrespondent Arie Raaphorst die de politieke discussies die over de totstandkoming van deze fabriek plaatsvonden, op papier zette. Lees de tweede en tevens laatste aflevering van de “Kroniek van Lisse” door Arie Raaphorst. Uiteraard in de oorspronkelijk geschreven taal… 

Verder vertellend na de eerste aflevering in het VOL blad, zegt de kroniekschschrijver dat het eindelijk zo ver was dat….”Het voorstel van de heeren Van Parijs, Van der Zaal en Van der Meij om namelijk op het in de vergadering van 4 October genomen besluit terug te komen in stemming werd gebracht en met 7 stemmen voor en 4 blanco aangenomen. Voor stemden de heeren Van der Meij, Van der Zaal, Van der Veld, Van Parijs, Tromp, Pijnacker en Lefeber. Tenslotte werd dus naar aanleiding hiervan het voorstel in stemming gebracht tot aankoop van het terrein van de heer Verduijn voor f 5600.
Dit voorstel werd tot groote vreugde van allen aangenomen met 9 stemmen voor en 2 blanco. Blanco stemden namelijk de heeren Van Zanten en Huijg. Tot hiertoe de lijdensgeschiedenis in het kort verhaald van onze gasfabriek ten opzichte van de aankoop van een terrein. Hoewel men na deze lange lijdensgeschiedenis nog een kleine dito heeft beleefd met het bestuur van de Lisserbroek Meer- en Duinpolder in verband met het dempen van de bermsloot langs de kleine dijk voor het terrein van de gasfabriek waren de voorbereidende werkzaamheden zoo voorspoedig gegaan dat in de raadsvergadering van 8 Februari 1907 het Heiwerk kon worden aanbesteed.

Het werk werd gegund aan de heer M. Visser te Papendrecht voor f 10.093,– De aanbesteding van de andere werken geschiedde daarna in de raadsvergadering van Donderdag 28 Februari 1907. Bestek No 1. Timmer en metselwerk werd opgedragen aan de laagste inschrijver, de heer C. de Vries te Purmerend voor f 27.700. Bestek No. 2 het heiwerk was reeds gegund. Bestek No. 3 de machinerieën enzovoorts werd gegund aan de laagste inschrijving, de firma Bol te Dordrecht voor f 21.870,– met inbegrip van een automatische regulateur. Bestek No. 4 ovens enzovoorts werd opgedragen aan de laagste inschrijver de heer Volker te Eindhoven voor f 9844. Bestek No. 5 de Gashouder van 1000 kubieke meter werd gegund aan de laagste inschrijver de naamloze vennootschap Bergse Maas te Heusden voor f 12.245,– Bestek No. 6 de dienstleidingen werd opgedragen aan de laagste inschrijver de heer Wilson te ‘s Gravenhage voor f 7685. Bestek No. 7 de buizenleiding werd opgedragen aan de laagste inschrijver de heer Stokvis te Rotterdam voor f 17.290. De begroting vermeldde een totaalbedrag van f 114.406,– Na de aanbesteding en gunning was de besteding groot: f 106.717,– De ontwerper van onze gasfabriek was de heer Adriaanse, directeur van de gasfabriek te Harderwijk.In de raadsvergadering van 15 Maart 1907 werd de directeur van de te stichten gasfabriek benoemd. Benoemd werd als zoodanig de heer G.J. Somer te Groningen met zes van de tien stemmen. De werkzaamheden vorderden voorspoedig want op 3 October 1907 werd de gasfabriek in tegenwoordigheid van B. en W., de raadsleden, de heer Adriaanse en verdere vertegenwoordigers officieel in gebruik genomen. De gasfabriek rendeerde goed, want toen de rekening met 31 December 1907 was afgesloten, was de fabriek 3 maanden in exploitatie geweest en sloot deze met een batig saldo van f 2775,15. De gasprijs bedroeg voor metergas 8 cent, voor meentgas 9 cent en voor kook- en industriegas 7 cent per kubieke meter. Het aantal aanslutitingen bedroeg op 31 December 1907 471. Het aantal straatlantaarns bedroeg op dien datum 124, waarvan 14 nachtlantaarns. Bij de oprichting van de gasfabriek werdt de buizenleiding aangelegd in de Kanaalstraat, de Meer- en Houtstraat, de Van der Veldstraat, de Wagenstraat, de Stationsweg, de Heerenweg vanaf de grens der gemeente Hillegom tot de Jannetjesbrug, het Vierkant, de Grachtweg, de Schoolstraat, de Nieuwstraat en Vreewijk. Alsmede de 1e Poellaan. In de vergadering van 20 Augustus 1907 werd besloten om ook de buizenleiding aan te leggen in de rest van de Heerenweg en ook in de 3e Poellaan. De buizenleiding in de Zwarte Laan en de Veenenburgerlaan vanaf de Stationsweg tot de Zwarte Laan is tot stand gebracht in het laatst van het jaar 1911 en heeft gekost circa f 5000.,–
In de raadsvergadering van 28 Maart werd besloten tot den bouw van eene derden retorts-oven in de bij de bouw van de gasfabriek aangebrachte kluis.
De aanbesteding hiervan is geschiedt in de vergadering van 14 Mei 1908. Den bouw werd opgedragen aan de laagste inschrijver, de heer H. Burgemeister Jr. te Heerlen voor f 3500. Doordat er al spoedig een gasaflevering was verkregen van 14 à 1600 kubieke meter per etmaal en men slechts eene gasberging had van 1000 kubieke meter achtte de directeur deze toestand ongeschikt omdat men bij de minste stoornis in het bedrijf geen gasvoorraad zou hebben. Op advies van de directeur der gasfabriek werd besloten tot den bouw van een tweede gashouder van 1000 kubieke meter inhoud en ingericht voor latere telescoppering tot 2000 kubieke meter. Het heiwerk voor deze gashouder was onderhandsch opgedragen aan de heer M. Visser te Papendrecht. In de vergadering van 7 April 1909 werden de andere werken aanbesteed. Den stenen onderbouw werd opgedragen aan de laagste inschrijver de heer J. Witzenburg te Lisse voor f 494. De levering en de montering van de gashouder zelve werd opgedragen aan de firma Geertzloff en Co te Gelsenkirche Duitschland voor f 11.500,- zonder levering van de kuip. Het personeel bestond uit den directeur, een klerk, 2 eerste stokers, 2 tweede stokers, een baas-gasfitter, een leerling gasfitter, een lantaarnopsteker-geldophaler en twee gewone lantaarnopstekers. De gasprijzen zijn op 1 Juli 1910 met 1 cent per kubieke meter verlaagd en waren de gasprijzen aldus: gewoon metergas 7 cent, meentgas 8 cent en kook- en industriegas 6 cent per kubieke meter.”

Copyright © 2009 Vereniging Oud Lisse