KIJK NOU EENS: Huize Maria of Kornoelje

De bewoners van huize Maria of Kornoelje op Heereweg 107 worden weergegeven. Ook wordt het huis uit  907/08 beschreven.

Liesbeth Brouwer

Nieuwsblad 23 nummer 2  2024

Deze fraaie voordeuromlijsting hoort bij Heereweg 107, een heel charmant huis dat in 1907/08 gebouwd is als Huize Maria.

Voorgeschiedenis
Op blz. 20 van dit Nieuwsblad vertelt Laura Bemelman over het huis wat eerder op deze locatie stond, het in 1906 afgebrande huis van notaris van Stockum. De latere koper van het perceel, Jacobus Matthijs Van Til (1873-1960), trouwt op 28-09-1899 in Haarlem met Maria London (1877-1908). Haar vader is aannemer en haar broer, getuige bij het huwelijk, is architect. Het paar gaat in Lisse wonen op A186 (Heereweg 88). In 1901 wordt zoon Hendrik geboren. Ze vertrekken naar Hillegom waar in 1903 nog een zoontje wordt geboren dat helaas maar enkele maanden oud wordt. Eind 1905 staat het gezin weer geregistreerd op A186.

Dus in januari 1906 wonen ze min of meer aan de overkant wanneer bij de notaris brand uitbreekt. Enkele maanden later, op 30 juni, wordt dochter Elisabeth geboren. Van Til is bloemist. Sinds wanneer hij bij de fameuze bollenfirma H. de Graaff werkt en een leidende functie heeft is niet precies te achterhalen, maar een andere dramatische gebeurtenis speelt zeker ook een rol. Herman de Graaff leidt na het overlijden van zijn vader in 1886 het bollenbedrijf. Herman sticht een gezin en bekleedt zoals gebruikelijk in deze familie tal van bestuursfuncties. Kindersterfte is hoog in die tijd. Ook enkele kinderen van Herman leven maar kort. In 1904 slaat het noodlot toe. Er wordt een levenloos kindje geboren en 5 dagen na deze dramatische gebeurtenis komt moeder Sophie de Ridder te overlijden. Herman kan dit verlies niet aan, trekt zich terug uit bedrijf en nevenfuncties en vertrekt met zijn kinderen naar Leiden. In 1908 wordt de zaak verkocht.

Bouwplan

Van Til wordt directeur van H. de Graaff en zonen. De zaken gaan goed, een fraaie toekomst wacht. Geen wonder dat Van Til de kans grijpt om op de plaats van de villa van de notaris een modern landhuis te laten bouwen. De broer van zijn vrouw, architect Jacob (Jack) London (1872-1959), heeft inmiddels naam gemaakt. Hij begon zijn carrière in Haarlem en behaalde vanaf 1900 verscheidene prijzen. Hij was een veelzijdig kunstenaar die ook, niet ongebruikelijk in die tijd, een stempel drukte op het interieur van een pand. In Haarlem en omgeving zijn nog veel voorbeelden van zijn ontwerpen te zien. Zoals de voormalige bakkerij Brakenhoff op Koningsstraat 37 (1900) en Huis voor Militairen, Jansweg 34 (1903) in Haarlem, Huis Sonnevanck in Aerdenhout (1903), raadhuis Halfweg (1905). London had dus al een respectabele reputatie toen hij voor zijn zus en zwager begon aan het ontwerp en de realisatie van de Lisser villa. Natuurlijk is er voor dit artikel gezocht naar meer informatie rond dit ontwerp, maar helaas is in het gemeentearchief niets terug te vinden van de ingediende bouwplannen. Ook uit privécollecties is geen informatie bekend. Toch is er wel iets. In 2011 ontving onze vereniging een mail van Ton Bruseker uit Heemstede met de vraag of er iets meer bekend was over Huize Maria. Hij had een zakhorloge met inscriptie dat zijn grootvader volgens overlevering bij de oplevering had gekregen van de opdrachtgever. Mogelijk is er toen ook gezocht naar meer informatie in het gemeentearchief. Bouwvergunningen ed. waren ook in 1907 verplicht. Maar helaas. Opdrachtgever moet Van Til zijn geweest. Hij zal het horloge geschonken hebben aan A.N.H. Bruseker (1868-1963) uit Haarlem. Bruseker was van beroep timmermanaannemer. Of hij in Lisse ook de aannemer was valt niet te achterhalen, maar als timmerman kon hij zijn hart ophalen. Door dit zakhorloge kunnen we dus afleiden wanneer er gebouwd is. Er staat ingegraveerd: nov. ’07-april ’08. Onwaarschijnlijk kort voor zo’n toch uniek bouwplan. Er is nog een bron waar we iets uit kunnen halen. In 1916 verscheen de uitgave “Het moderne landhuis in Nederland” door Leliman en Sluijterman. Ruim 150 landhuizen werden gepresenteerd en er waren 3 villa’s van architect London in opgenomen. Het moet gezegd dat de Lisser villa mogelijk de kleinste uit het boek is, maar toch zeer aansprekend. Meer informatie uit die begintijd is er niet, het gebouw moet dus voor zichzelf spreken. Dat doet het ook; de fraaie voordeur met rondboog en de twaalf raampjes erboven maakt natuurlijk een rijke indruk, wat nog eens verstrekt wordt door de natuurstenen omlijsting met vruchtmotieven. Het iets overhellende, gebogen dak met blauwe Maasleien geeft het geheel een chalet-achtige uitstraling. Hier is ook goed te zien dat er veel houtwerk aan het huis zit. De waardering voor Bruseker is duidelijk wel op zijn plaats geweest. Via de weduwe van Ton Bruseker kregen we foto’s van het horloge dat nu in het bezit is van inmiddels de 4e Bruseker met dezelfde initialen: A.N.H. Bruseker.

J. M. van Til
De familie Van Til kan dus in 1908 verhuisd zijn naar Huize Maria. Maar het is niet zeker of Maria in het naar haar genoemde huis heeft gewoond. Op 9 juli van dat jaar overlijdt zij en blijft Van Til achter met 2 kleine kinderen. Advertenties voor huishoudsters voor Huize Maria zijn in de krant terug te vinden. In het boek “Het moderne landhuis in Nederland” staat een foto van Huize Maria met dochter Elisabeth bij de tuiningang. In 1918 hertrouwt Van Til met Alida Adriana Nieuwenhuijs (1886-1935). Op 11 mei 1920 wordt zoon Jacobus Matthijs van Til jr. geboren. Ondertussen gaat het met de firma H. de Graaff en Zonen prima. In 1917 staat er in de krant dat de bloeminstenfirma H. de Graaff en Zn. (v. Til) een mooie verbetering voor de arbeiders heeft ingevoerd. Hun arbeidsdag begint in het vervolg niet meer op 5 uur maar om 6 uur! Blijkbaar een te prijzen verbetering van de firma. Het krantenstukje eindigt met een: Ter Navolging! In 1920 staat Van Til in Lisse geregistreerd met telefoonnr. 6. Ook blijkt uit diverse krantenberichten dat Van Til maatschappelijk zeer actief is. Hij bekleedt diverse bestuursfuncties, natuurlijk op zijn eigen vakgebied van de bollenteelt, maar ook op diverse andere terreinen. Zo werd hij in mei 1919 gekozen in de gemeenteraad voor de zogenaamde vrijzinnigen, was hij in 1921 commissaris van het NV. Electriciteitsbedrijf Hillegom, Lisse en Sassenheim en werd hij in 1927 door de minister van Financiën benoemd in de Raad van Beroep voor de directe Belastingen. 13 febr. 1930 doet de krant verslag van de feestelijke heropening van het Laboratorium voor Bloembollenonderzoek. Van Til is, als voorzitter van de wetenschappelijke commissie, een der sprekers. Hij benadrukt de verdiensten van prof. Van Slogteren en zijn mensen en memoreert dat er bij de komst van Van Slogteren wel eens anders gedacht werd. Van Til refereert aan Van Slogterens strijd tegen het narcissenaaltje en maakt het belang in zijn toespraak op een aardige manier duidelijk: ”wat dit onze kweekers, ja ons geheele land, tot voordeel werd, is niet in millioenen te taxeren, en de kweekerspaleizen, die een journalist in zijn verslag memoreerde, zouden zeer gewone huisjes geweest zijn als professor van Slogteren aan dit aaltje niet zijne voortdurende aandacht gewijd had”. De vooroorlogse crisistijd was ook voor het bollenvak een rampzalige tijd. Van Til is actief binnen zijn vakgebied. In zijn eigen thuis nadert weer een drama. Zijn 2e echtgenote komt op 03-04-1935 te overlijden. Op 07-12-1939 trouwt Jacobus Matthijs van Til voor de derde keer, met Martina Petronella Maria Louisa van Vlerken
(geb. 1891). Ze zijn waarschijnlijk na de verkoop van hun huis naar Heemstede vertrokken. Op 18 maart 1950 wordt Van Til daar koninklijk onderscheiden tot ridder in de orde van Oranje Nassau. Op 20 april 1960 komt deze markante man in Heemstede te overlijden.

Slegtkamp en Cornoelje

Het huis Heerweg 107 werd in 1941 verkocht aan Wilhelmina Slegtkamp. Het gezin Slegtkamp woonde op Heereweg 291 waar vader Hendrik in 1939 was overleden. Zelf woonde Wilhelmina in Den Haag, maar de koop was waarschijnlijk bedoeld om voor haar moeder een geschikter woning te hebben. Wanneer de naam van Huize Maria veranderd is in Cornoelje is niet bekend. Mogelijk met de komst van mevrouw Slegtkamp. Toen zij in 1952 overleed stond in de rouwadvertentie “Cornoelje” vermeld en zo kennen oudere Lissers het pand nog. In de achtertuin stond een prachtige kornoelje. Wanneer de naam Cornoelje van de gevel is verdwenen is niet duidelijk. Volgende bewoners uit de periode na het overlijden van mevr. Slegtkamp zijn diverse bewoners bekend, maar dat voert in het kader van dit artikel te ver om daarop in te gaan. In 1968 werd het huis verkocht aan de heer en mevrouw Zwetsloot. Het gezin Zwetsloot woonde jaren in dit huis. In die tijd was er al heel wat veranderd aan het oorspronkelijke interieur. Joop Zwetsloot heeft de oude heer Van Til wel eens gezien wanneer hij bij zijn vader, directeur van de HoBaHo, op kantoor kwam. Een heel aimabele man. Ook kregen zij eens bezoek van een oude dame die ooit in het huis had gewoond. Dat bleek het meisje Elisabeth van Til te zijn dat op de foto bij de tuindeur zit. Het huis werd verkocht aan de familie Van Stegeren. Zij zorgen er met name voor dat het huis geïsoleerd wordt. Het huis was enkelsteens gebouwd en werd aan de buitenkant geïsoleerd. Je keek op zolder zo langs de blauwe leien naar buiten, dus werd het dak totaal vernieuwd waarbij gelukkig ook weer blauwe leien gelegd werden.

Bij de aanleg van de rotonde met de Nassaustraat is helaas flinke schade ontstaan aan het oorspronkelijke tegelwerk en moest een deel als verloren beschouwd worden. De Van Stegerens kwamen uit Amsterdam. Zou het leeuwtje aan de trapopgang met een knipoog gerestaureerd zijn en een Amsterdams tintje hebben gekregen? De huidige bewoners, de heer en mevrouw Eriksson, zijn de dochter en schoonzoon van de Van Stegerens.
Bij de renovatie die zij aan de binnenkant van het huis toepasten bleek dat er achter diverse wanden nog de oorspronkelijke betimmering aanwezig was. Dat en ook granitovloeren die weer tevoorschijn kwamen zijn opgeknapt en waar nodig hersteld. Zij waren zo vriendelijk om hun huis, waar ze heel verknocht aan zijn, te laten zien en zo weten we dat er ondanks meer dan een eeuw wonen, nog veel fraais te herkennen is van het oorspronkelijke ontwerp van Jacob London.