MANNEKE PIS VAN LIS
Diverse urinoirs in Lisse komen aan de orde. Een tegenover De Witte Zwaan. Een aan de Haven bij de Hobaho en op ’t Vierkant.
Door Deen Boogerd
Nieuwsblad Jaargang 14 nummer 3, juli 2015
Dit urinoir stond ongeveer waar nu “Plan 4” zijn kunstwerken etaleert.
Die van Brussel kennen we allemaal dat kleine cherubijnachtige manneke dat ongemanierd richting straat staat te plassen vanuit zijn sierlijk gebeeldhouwde nisje. Zo hoort dat niet! Dat deden wij in Lisse wel een stuk netter. In Lisse kwamen rond de vorige eeuwwisseling heel wat mannen over de vloer bij de “Witte Zwaan”. Vooral rond de veilingdagen voor bloembollen was het een drukte van belang in ons dorp. Die mannen moesten ook wel eens een plas doen. Om wildplassen tegen te gaan werd er schuin tegenover de ‘Witte Zwaan” een keurig urinoir gemetseld. Ook een prachtige nis, maar men richtte natuurlijk niet naar de straat zoals dat manneke van Brussel (zie voorplaat). Later toen er nog meer animo voor de veildagen kwam werden HoBaHo en HBG opgericht en kwam er ook zo’n prachtig plashokje aan de havenkant te staan. Toch bleef het in de omgeving van de “Witte Zwaan” een drukte van belang. ‘t Vierkant was uiteindelijk een soort station voor ons centrum waar de trams en de bussen af en aan reden. Niet alleen bij veilingdagen maar vanaf 1950 was daar de overstap naar Keukenhof. Ook voor die tijd gaven al heel veel mensen gehoor aan het lied van Louis Davids, “Naar de Bollen” en voor de mensen die geen “Fordje hadden opgedaan”, was het openbaar vervoer de manier om door de bollenstreek te reizen. Zo halverwege de bollentrip, bij halte ‘t Vierkant was een sanitaire stop zeer welkom. Daarom kregen we op ons “klein stationnetje” in 1940 tijdens de Duitse bezetting een heuse ondergrondse, niet om uit of over te stappen, ook geen ondergrondse verzetsgroep, wel om even bevrijd te worden van de druk op de blaas. Fa. Bert vd Zaal krijgt op 19-april 1940 deze klus om voor de somma van f 1397,- de bouw te realiseren. De Fabriek voor ijzerwaren van W.J. Stokvis uit Rotterdam meldt op 15-juni 1940 dat de levering van 2 sproeileidingen enige vertraging opliep. De oorzaak laat zich raden als je weet dat net half Rotterdam plat gebombardeerd was. In Lisse zelf lijkt het leven schijnbaar gewoon z’n gangetje te gaan. Daar waar nu nog steeds die prachtige ceder staat, daalde je af naar de onderwereld. Ja, het kon er stinken als de ……..!
Het is niet om te zeiken hoor, maar het is toch best wel een mooi plaatje zo. ±1960
Nou, dames wees maar blij, dat deze zwavelkleurig uitgeslagen betegelde catacombe alleen voor mannen was. Echte mannen, wel te verstaan! Het was een ware beproeving! Voor je naar beneden ging was het verstandig om diep heel diep adem te halen en spaarzaam om te gaan met de frisse lucht in je longen. Al afdalende knoopte je de gulp open om zo weinig mogelijk tijd te verspillen. Groot was de kwelling van een veel te kort ingeschatte plastijd, maar grootser was het genot als je uit de benauwenis verlost, je longen weer vol liet lopen met cedergeuren.
Tegen de kolenloods naast “de Beurs” was ook een Urinoir! Dit is ± 1952. Zo te zien was de volkswagen Kever in die tijd een zeer gewild autootje.
Deze boom verdient niet één lintje, aan deze boom zou een hele lintjesregen gewijd moeten worden. “Luctor et emergo”, zei eens een toerist, nadat hij flink had gepist.
Ontwerptekeningen van het Vierkant urinoir uit 1940. De bouw ging ondanks alle narigheid in den lande gewoon door . Misschien hield een Duitse soldaat de plasgelegenheid wel als eerste besetzt. Links zien we hoe gelijkertijd de eerste hangplek voor ouderen werd geintegreerd in dit prachtige plan.
Ondergronds urinoir bij de Gewoonste Zaak
In het hart van de bollenstreek was het niet alleen maar bloemengeur, zo het schijnt. Deze geschiedenis moest ik even kwijt, ik kon het niet ophouden. Gelukkig was ik thuis, want aan wildplassen hangt tegenwoordig ook een flinke prijs. Hoewel sommige kampioenen er ook wel een flinke prijs mee wisten te winnen. Nee wildplassen is geen oplossing, om wildplassen tegen te gaan is de urilift de oplossing. Ook ondergronds en alleen tijdens hoogtijdagen zie je ze uit de grond verrijzen. Op ‘t Vierkant in de schaduw van onze oude ceder is zo’n plaspaal en bij de “De Gewoonste Zaak” hebben ze ook wel eens last van hoogtij. Eerst stond hun urilift aan de overkant waar nu de tuin is van Hobahostraat 1. Nu staat de laatst genoemde verstopt in de doorgang naar het zogenaamde “Heemskerkplein”.
Maar wel oppassen! Ga daar nooit tegen de muur staan plassen, voor je het weet zweef je in een baan om de aarde. Hieronder het Parool van 29 november 2014.
Toch raar dat er pas heel laat ook voor dames in deze behoefte werd voorzien. Heeft u een verklaring voor dit stukje discriminatie? Laat dat dan a.u.b. even weten. Dankzij een initiatief van Ted Freriks is er in de corridor naast zijn voormalige “Blokhuis filiaal” een openbaar toilet gekomen. Ook bij de HEMA kun je nu terecht voor een dergelijke boodschap, wat een grote opluchting is voor vele dames en heren. Eigenlijk had ik dit epistel al afgerond toen ik van een al wat oudere dame te horen kreeg dat er nog een openbaar urinoir is geweest. Zij kan het weten want ze woonde als kind in “de Steeg” de Stationsweg. Achter het oude postkantoor was de ingang naar het urinoir. Tegenover waar nu Dragon Town is. In de doorgang achter het Postkantoor direct links en nog eens linksom. (zie het pijltje op de foto) In de kapsalon van Kapper Cor Degger was geen toilet, meerdere malen per dag waagde hij de oversteek naar deze plek. Zo zie je maar, vorige keer heb ik de Oude Banzijp met u besproken en nu deze manier van uitwateren.
bronvermelding
Gegevens bouw urinoir bij ‘t Vierkant, Gemeente Archief Lisse urinoir postkantoor, Mevr. Lenie van de Leede-Broekhuizen fotomateriaal Archief Vereniging Oud Lisse, Beeldbank Lisse en eigen archief bouwtekeningen Gemeentelijk Archief van Lisse, met dank aan Frans Mooijekind
