Plankjes op Dubbelhoven

Bij de verbouwing van Dubbelhoven werden enkele plankjes met tekst en namen gevonden. De plankjes waren uit 1993 met een verwijzing naar een plankje uit 1881

door Laura Bemelman

Nieuwsblad Jaargang 15 nummer 3, juli 2016

Het is nu wel duidelijk dat het een normaal gebruik geweest is om plankjes met namen en boodschappen achter te laten bij werkzaamheden in woningen of gebouwen. In deze vierde aflevering met dit thema gaat het om enkele plankjes die zijn gevonden bij verbouwingen op Dubbelhoven, op de Achterweg.

Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog

Het eerste plankje is eigenlijk meer een balkje en is aan drie zijden beschreven. Eén zijde meldt dat tijdens een verbouwing op Dubbelhoven in 1939 er een plankje gevonden is van een eerdere verbouwing. Hierop zouden de namen gestaan hebben van D. Schrama en D. Vergunst en het jaartal 1881. Het bedoelde oude plankje is kennelijk niet bewaard gebleven en de tekst moet zijn overgeschreven. De tegenoverliggende zijde geeft aan dat een nieuwe verbouwing in maart en april 1939 heeft plaatsgevonden onder leiding van de firma Beugelsdijk en Zonen, terwijl het metselwerk door de heren Vergunst is uitgevoerd. Op de derde zijde staan vier namen van timmerlieden, betrokken bij de meest recente verbouwing.

Het tweede is wel echt een plankje en dit noemt twee specifieke data in maart 1939. Op de maandag 21 maart 1939 is de ‘politiek heden zeer spannend’ staat erop. Wij weten nu dat die spanning enkele maanden later tot het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog heeft geleid, dat wist de schrijver van het plankje toen nog niet. Evenmin kon hij toen al weten dat hij bij die oorlog zelf het leven zou laten, daarover verderop meer, maar de oorlogsdreiging was echter allang voelbaar. Die maandag was het echter de 20e maart en niet de 21e zoals de krantenkop van het Leidsch Dagblad duidelijk aangeeft, maar dat doet aan de situatie niets af. ‘Tusschen oorlog en vrede’ meldt de krant. Kort na de Duitse annexatie van Oostenrijk heeft Duitsland TsjechoSlowakije bezet. Engeland, Frankrijk, Amerika én Rusland weigeren de Duitse inlijving van Tsjecho-Slowakije te erkennen. ‘De ontstane situatie is onwettig en getuigt van minachting voor de belofte tot vreedzame samenwerking zoals in München was overeengekomen’, vindt men. In september 1939 zou de Tweede Wereldoorlog beginnen met de Duitse aanval op Polen.

Geheime radiozender in bollenschuur op De Wolf

Direct onder de eerste notitie staat op hetzelfde plankje nog een ander berichtje, dat heeft betrekking op de zaterdag ervoor. We moeten er de krant even op naslaan om te weten waar dit bericht nu precies om gaat. De schrijver van het artikel heeft het over een ‘sensationele arrestatie op heterdaad’ van daders ‘van brutale en ongeoorloofde handelingen’. Al weken is men namelijk op zoek geweest naar de geheime verplaatsbare zendinstallatie die op een golflengte van 311 m uitzond. De spreker heeft beledigend gesproken over regering en overheidspersonen, en gezien de politieke strekking van de uitzendingen veronderstelde men dat het om N.S.B.-ers zou gaan. Die zaterdagnacht is een verdachte achternagezeten door een Amsterdamse inspecteur die hem in een snelle en hardnekkige achtervolging over duistere Lisser wegen en een doodlopend laantje naar het terrein van een bloembollenkweker volgde. Dit was ‘in den donkere nacht géén gemakkelijk werk temeer het te nemen terrein doorsneden werd door slooten’, maar om precies vijf minuten over twaalf rukten de agenten gewapend met revolver de deur open, ‘waardoor de spreker in het midden van zijn zin, zijn mond dicht klapte’ … Onder de gearresteerden was een 31-jarige W. uit Lisse en diens zwager. Na de vlotte bekentenis – het had natuurlijk geen zin om te ontkennen na op heterdaad betrapt te zijn – werden de daders op vrije voeten gesteld, want voor een dergelijk misdrijf was voorarrest niet toegestaan.

A.M. Beugelsdijk (scheeps)timmerman

Het beschreven plankje is ondertekend door Antonius M. Beugelsdijk jr. Hij is geboren in 1905 in Lisse en wordt timmerman. Hij voelt in 1939 de spanning van een oorlog die reeds in de lucht hangt. Hij is op dat moment vierendertig jaar oud. Slechts drie jaar later, in 1942 is hij tijdens de oorlog omgekomen met het stoomschip de Poseidon. Antonius werkt daar aan boord als timmerman wanneer hun schip op vijf juni wordt getorpedeerd door een vijandelijke U-Boot en de gehele bemanning van eenendertig personen verdrinkt. In Amsterdam is een herdenkingsmonument van wit natuursteen opgericht. Hierop staan de namen van alle 247 tijdens de bezetting door oorlogshandelingen omgekomen zeelieden, waaronder die van Antonius M. Beugelsdijk.

Dirk Schrama, timmerman op Dubbelhoven

In het Nieuwsblad van Oud Lisse zijn in 2009 twee artikelen geschreven over de zeventiende-eeuwse boerderij Dubbelhoven, die op dezelfde plaats gelegen heeft als het huidige Dubbelhoven. Indertijd zou de eigenaar Quirijn Klaaszn Schrama zijn geweest. In 1881 is Dubbelhoven inmiddels  al langere tijd in bezit van de familie Kroon, eerst van Dirk Kroon, geboren in 1792 en later van zijn zoon Wouter en vervolgens van diens dochter Catharina en haar man Hugo van Graven.

Als uiteindelijk na de verkoop van het huis Dubbelhoven in 2008 aan de heer Boers, de plankjes uit 1939 gevonden worden, zijn deze aanleiding voor het bovengenoemde artikel. Hierin is de conclusie getrokken dat timmerman Dirk Schrama, betrokken bij de verbouwing van Dubbelhoven in 1881, een afstammeling is van de oudste eigenaren. Deze Dirk (Theodorus) Schrama is geboren in 1854 in Lisse. In 1881 is hij zevenentwintig jaar oud.

Dirk Vergunst, metselaar in 1881

In 1848 is Dirk Vergunst geboren in Alkemade. Hij komt in 1874 naar Lisse en trouwt met Treintje Kulk. Dirk is metselaar en woont in die tijd op verschillende adressen in Lisse, onder meer op de ‘Halfwegsteeg’, de latere Stationsweg. Dirk is in 1881 ongeveer drieëndertig jaar. In de loop der tijd wordt hij vader van een aantal zoons en verschillende van hen worden net als hun vader ook metselaar. Hoewel in 1881 al de zoontjes Pieter (in 1875) en Maarten (in 1878) zijn geboren, zal dat voor hun vader waarschijnlijk niet de aanleiding zijn geweest om zichzelf dan al als senior aan te duiden, in een notitie op een plankje. En zijn zoon Dirk, die van hem pas echt Dirk Vergunst Senior zal maken moet dan nog (pas in 1887) geboren worden. Het is aannemelijk dat bij het overschrijven van de tekst uit 1881 in 1939 de aanduiding senior moet zijn toegevoegd, maar dat het op het origineel niet heeft gestaan.

Vergunst Senior en Junior in 1939, metselwerk

Bij de verbouwing in 1939 is de oudste Dirk Vergunst al geruime tijd overleden. Zijn zoon Dirk profileert zich echter al vele jaren volop als metselaar en bouwondernemer in Lisse. Deze zet ‘sr.’ achter zijn eigen naam op het balkje in 1939 want zijn eigen zoon Dirk is dan Dirk Vergunst junior en zestien jaar oud. Dat ‘jr.’ staat ook achter zijn naam op het balkje. Niet duidelijk is waarom op het balkje in 1939 staat dat Dirk senior vijftig jaar oud is, terwijl hij op dat moment bijna twee jaar ouder moet zijn? Ook blijft onbekend wie Leen Vergunst op het balkje precies geweest is. De gegevens vanaf het begin van de 20ste eeuw zijn vaak lastiger te vinden dan veel oudere, door beperkte toegankelijkheid of het openbaar zijn van archiefgegevens.

Firma A.L. Beugelsdijk en Zonen, timmerwerk

Antonius Leonardus Beugelsdijk is in 1875 in Zoeterwoude geboren. Hij trouwt met Maria Turenhout uit Heerhugowaard. Antonius is timmerman en zou voor de bouw van de Sint Agathakerk in augustus 1901 met zijn gezin naar Lisse gekomen zijn. In 1917 overlijdt zijn eerste vrouw en is Antonius hertrouwd met Regina Adema uit Bolsward. Er worden uit het eerste huwelijk in elk geval vijf zoons geboren. Ze worden aanvankelijk allemaal timmerman. In 1939 zou de verantwoordelijkheid voor de verbouwing op Dubbelhoven, volgens het balkje, bij de Firma A.L. Beugelsdijk en Zonen – Lisse liggen.

De oudste zoon Jan is later weliswaar in de zaadhandel gegaan en is directeur van de bioscoop naast de Witte Zwaan geweest, maar hij werkte aanvankelijk als timmerman, zoals zijn vader en broers. De twee jongste zoons maken in 1939 vast ook nog deel uit van het bedrijf van hun vader. Van zoon W. (Wilhelmus Walterus) en van Toon (Antonius Maria) is dat in elk geval zeker, hun namen staan beiden op de derde zijde van het balkje geschreven. Op de laatste zijde van het balkje staan ook nog de namen van de timmerlieden Cor de Jeu en Ebel Wessels geschreven.

Broekweg 142/144

Rond 1920 is op de hoek van de Grachtweg en de Smalleweg de Lissesche Timmerfabriek van Firma A.L. Beugelsdijk & Zonen gevestigd. Dat deel van de Smalleweg, richting de huidige Kanaalstraat, krijgt in 1930 de naam Broekweg en de Grachtweg die dan nog tot ongeveer de Ringvaart loopt, krijgt vanaf 1950 de naam Grevelingstraat. Naast het perceel van de timmerfabriek Beugelsdijk komt de Eerste Lissese Kistenfabriek ELKA – Anthonius Leonardus Beugelsdijk is daar ook directeur van geweest. Dit bedrijf heeft daar vele decennia bestaan. Ook in 1930 wordt een dubbel woonhuis gebouwd op Broekweg 142-144. De opdrachtgever is timmerman A.L. Beugelsdijk, die in het adresboek van 1954/55 van Lisse daar ook als bewoner/ gebruiker op Broekweg 144 voorkomt. Dirk Vergunst komt vele malen voor als aannemer bij inschrijvingen op de bouw van huizen en in 1927 wordt het huis ‘De Driesprong’ gebouwd op de andere kruising van de Smalleweg, die met de Kanaalstraat en de latere Van Speykstraat. Maar in september 1932 meldt de krant dat Dirk Vergunst helaas failliet gegaan is. In november wordt het ‘Heerenhuis van den Heer D. Vergunst aan den ‘Driesprong’ alhier bij openbare verkooping’ verkocht. Metselaar Dirk Vergunst komen we in het adresboekje van 1954/55 weer tegen als bewoner van de andere helft van het pand aan de Broekweg, op nummer 142. Zo blijkt opnieuw dat je met enkele plankjes en een paar regels tekst, een klein beetje geluk en een heleboel zoekwerk, de geschiedenis van een of meer families behoorlijk kunt ontrafelen.

Geraadpleegde bronnen en informatie:

Plankjes gevonden op Dubbelhoven – foto’s R. Boers;

Historische kranten Erfgoed Leiden;

Diverse oorlogsdocumentatie inzake SS Poseidon,

KNSM-Monumenten Amsterdam en Oorlogsgravenstichting;

ProGen/data/Lisse VOLl;

Beeldbank Gemeente Lisse;

Bevolkingsregister Lisse,

adresboekje(s) Lisse;

Informatie Maarten van Bourgondiën, Rob Pex, A.M. Hulkenberg, G. Schrama