Van Waveren, koopman in brandstoffen
Pieter van Waveren (1799-1885) werd marktschipper en koopman. Hij werd handelaar in brandstoffen. Zijn zoon Cornelis nam dit over. Zijn opslagplaats lag aan de Grachtweg waar nu de ingang van de 1e havendwarsstraat is. In 1964 ging WAVO naar de Nassaustraat.
Laura Bemelman
NIEUWSBLAD Jaargang 13 nummer 3, juli 2014
Aan de Weser, een rivier in Duitsland, ligt het kleine plaatsje Hahlen. Het ligt zo’n vijf kilometer van de grotere stad Minden, en circa vijftig kilometer van Enschede vandaan. Pieter (Hendrik) von Wefer, zoals zijn naam oorspronkelijk gespeld zou zijn, is daar rond 1755 geboren. Hij trok naar Holland en vestigde zich in Hillegom, waar al twee van zijn ooms bekend waren. Zijn naam is mede daardoor vermoedelijk al snel via ‘Waever’ vernederlandst tot (van) W(a)averen. Pieter trouwde in 1782 in Hillegom. Uit zijn eerste huwelijk werden vier kinderen geboren, zijn vrouw overleed en Pieter hertrouwde niet lang daarna en kreeg nog tien kinderen. Zoon Pieter is uit dit tweede huwelijk geboren in Hillegom, in 1799.
Pieter van Waveren 1799 – 1885
Veel van zijn broers werden tuinder, zoals hun vader, of bloemist, maar Pieter werd marktschipper en koopman. Hij trouwde in 1826 met Maria van der Zaal. Haar vader is de bekende Lissese timmerman, molenmaker en kroniekschrijver, Cornelis van der Zaal. Haar moeder is Maartje Binnendijk. Er zijn twaalf kinderen uit het huwelijk van Pieter en Maria geboren. Het achtste kind was Cornelis van Waveren, geboren in 1835. Maria van der Zaal is in 1863 overleden. Twee jaar na haar overlijden, is de weduwnaar Pieter op 65-jarige leeftijd hertrouwd, een huwelijk dat nog ruim twintig jaar geduurd heeft. Uit het tweede huwelijk zijn geen kinderen geboren. Pieter werd vijfentachtig jaar en zijn tweede vrouw zelfs zesennegentig. Bij haar overlijden wordt in het ‘Register van begraven’ in Lisse genoteerd: ‘Maaike Anne de Boer is de stiefmoeder van C. van Waveren’. Een opvallende opmerking en dat maakt nieuwsgierig naar de achtergrond ervan. Dan blijkt dat van de twaalf kinderen uit het eerste huwelijk van Pieter van Waveren, er maar liefst zes tussen het eerste en derde levensjaar gestorven zijn. De oudste zoon Pieter overlijdt twee jaar eerder dan zijn stiefmoeder. De dochters Gesina, Maartje en Maria, trouwen en vertrekken uit Lisse.
Zoon Simon leeft in 1898 nog en woont in Lisse, net als zijn broer Cornelis, als hun stiefmoeder in Lisse wordt begraven. Waarom alleen Cornelis als stiefzoon genoemd wordt, laat zich mogelijk verklaren uit de woon- en werksituatie van vader Pieter en zoon Cornelis van Waveren. Cornelis heeft de zaken van zijn vader overgenomen, na het overlijden van zijn moeder, en hij trekt weer in het ouderlijk huis, als zijn vader bij zijn tweede huwelijk op de Heereweg gaat wonen. Hun leven is daardoor misschien meer verweven geweest, dan dat tussen vader Pieter en zoon Simon, die bloemist word.
Vader Pieter en zoon Cornelis van Waveren
Aan de haven van Lisse, een eindje van de kade af en daardoor op oude foto’s niet goed traceerbaar, zou het huis van Pieter van Waveren gestaan hebben. Pieter woonde daar met zijn gezin, hij was schipper en koopman. Als zijn eerste vrouw overlijdt, hertrouwt Pieter en gaat op de Heereweg wonen, waar later bakker Freriks zich zou vestigen. Zijn tweede vrouw woont daar al, een weduwe met een dochter, als Pieter met zijn twee jongste kinderen bij haar intrekt. Zoon Cornelis is al in 1858 getrouwd en woont aanvankelijk op de Broekweg – nu Kanaalstraat – naast de (latere) boerderij van melkboer Hulsebosch. Hij is dan marktschipper. Als zijn moeder overlijdt en zijn vader naar de Heereweg vertrekt, komt Cornelis met zijn gezin terug naar de Grachtweg en neemt de zaken van zijn vader over. In 1885 overlijdt Pieter. Ook de jongste kinderen wonen dan allang op zichzelf en de tweede vrouw – weduwe Maaike de Boer – vertrekt uit Lisse en gaat naar ’s Gravenhage. Ze wordt uiteindelijk wel, in 1898, in Lisse begraven.
Cornelis van Waveren 1835 – 1899
Cornelis van Waveren is in 1835 in Lisse geboren, als achtste kind in het gezin. Hij wordt (markt)schipper en koopman. Hij trouwt in 1858 met Hendrika Telkamp uit Hillegom, de dochter van een tuinier/bloemist. Na het overlijden van zijn moeder trekt hij met zijn gezin dus weer in het ouderlijk huis aan de haven van Lisse, terwijl zijn vader zijn oude dag slijt op de Heereweg. Hij gaat verder met de zaak die zijn vader begonnen is als handelaar in brandstoffen. Na het overlijden van zijn vader worden huis en schuur op de Grachtweg eigendom van Cornelis. Dichter bij de kade van de Gracht wordt een nieuw woonhuis gebouwd. Met zijn vrouw krijgt hij maar liefst negentien kinderen. Daarvan zijn er zes al heel jong gestorven en drie in een leeftijd tussen tien en twintig jaar oud. Het zesde kind in het gezin is Pieter (Cnz), geboren in l865 in Lisse. In 1899 is Cornelis van Waveren in Lisse overleden. Zijn achtergebleven weduwe Hendrika Telkamp zet na het overlijden van haar man als de ‘weduwe C. van Waveren, handelaarster in brandstoffen’, de onderneming van haar overleden man voort, maar kan het blijkbaar toch niet bolwerken. In oktober 1904 wordt het faillissement in Haarlem uitgesproken en in de krant gepubliceerd. In augustus van het jaar daarop iszij op 68-jarige leeftijd in Lisse overleden. Het huis aan de haven van Lisse wordt dan verkocht aan de gebroeders Van Parijs. De handel in brandstoffen wordt op dat adres gestaakt. Cornelis’ zoon Pieter is dan elders in Lisse al enige tijd in zijn eigen onderneming bezig.
Pieter Cnz van Waveren 1865 – 1935
Cornelis’ zoon Pieter heeft het ouderlijk huis ruim voor het overlijden van zijn vader al verlaten. Hij is in 1895 in Lisse getrouwd met Johanna Margaretha Marseille. Haar vader en grootvader waren van de bekende familie van huisschilders Marseille in Lisse. Johanna is een kind uit het tweede huwelijk van haar vader, met Geertrui Damiaans. Pieter is brandstoffenhandelaar, net als zijn vader. Hij koopt twee oude huizen op de Heereweg, laat deze huizen slopen en bouwt op die plek een nieuw dubbel woonhuis. Al in 1915 komt hij in de telefoonlijst van de regio Lisse voor als ‘P. Cz. van Waveren, brandstoffen, Dorpsstraat 93B, later werd dit adres bekend als Heereweg 118. Pieter van Waveren en Johanna krijgen slechts twee kinderen. De oudste zoon, Cornelis, is geboren in 1897 en zijn broer Gerrit een jaar later, In 1921 overlijdt Johanna Marseille op 53-jarige leeftijd. Geen van beide kinderen hebben de handel in brandstoffen voortgezet, hun vader Pieter vindt een compagnon voor zijn steenkolenhandel.
Van Waveren & Van der Voort – brandstoffenhandel
Begin twintiger jaren van de vorige eeuw gaat Pieter van Waveren een vennootschap aan met Johannes Petrus van der Voort, ze handelen aanvankelijk in steenkolen. De vennoot is in Vinkeveen geboren, trouwt in 1912 in Lisse en blijft er met zijn gezin wonen. In 1935 overlijden beide vennoten kort na elkaar en de weduwe Van der Voort wordt dan eigenaar van het huis aan de Heereweg. Zij verkoopt het aan haar zoon Simon Johannes van der Voort. Deze zet de handel in brandstoffen voort onder de ‘oude’ firmanaam Van Waveren & Van der Voort, later ook ‘Wavo’ genoemd. Als in 1941 de brandstoffen ‘op de bon’ gaan, wordt deze firma een van de beperkte groep officiële leveranciers. Nog zes andere bedrijven in Lisse, waaronder Slottje op de Kanaalstraat, horen tot die groep die brandstoffen mag leveren, weliswaar onder strikt bepaalde voorwaarden. In 1951 stijgen de prijzen van de steenkolen aanzienlijk en worden er maximumprijzen ingevoerd. Eerste kwaliteit antraciet-nootjes kosten dan ƒ 8,80 per hectoliter, maar de eierbriketten zijn voordeliger, daarvoor betaal je ƒ 5,60. De prijzen voor gas en elektriciteit zijn aan de kolenprijzen gekoppeld en worden per kubieke meter c.q. per kilowattuur met ƒ 0,01 verhoogd. De opslagplaats voor kolen van de firma Wavo is dan aan de haven van Lisse, tussen de Hobahohallen en de huidige Basso in. Rond 1964 is het bedrijf verhuisd van Heereweg 118 naar een perceel aan de Nassaustraat, tussen de hoek van de Heereweg en de Wagenstraat. Wavo ontwikkelt zich tot een brandstoffen- en garagebedrijf en is tijdens de ‘benzineoorlog’ van 1966 de eerste in Lisse met een ‘witte’ benzinepomp met concurrerende prijzen.
Cornelis en Gerrit van Waveren
Gerrit van Waveren is kantoorbediende geworden. Zijn oudere broer Cornelis trouwt met Lena van Eendenburg en werkt bij een bank in Lisse. Hij specialiseert zich in buitenlandse valuta. Daar is in Lisse behoefte aan, want het dorp bloeit in die tijd, door de bloembollenhandel en de export ervan, letterlijk en figuurlijk op. Het ouderlijk huis van de broers Cornelis en Gerrit aan de Heereweg is in de zeventiger jaren van de vorige eeuw gesloopt. En begin negentiger jaren moeten alle bedrijven die zich binnen het gebied aan de kop van de Nassaustraat tot aan de Wagenstraat bevinden, plaatsmaken voor woningbouw. Van Waveren & Van der Voort is er dan al niet meer.
Bronnen:
ProGen VOL,
Thijs van Dop – home.versatel.nl/vanwaveren;
DTB – Nationaal Archief Den Haag;
Bevolkingsregisters en Belastingkohier Lisse 1920-1921 -Gemeente Lisse;
Erik Vergunst – Lisse in oude ansichten en plattegronden,
Erfgoed Leiden – Historische kranten;
Telefoonlijst 1915 en 1950,
adresboekje 1972-1973 Lisse;
A.M. Hulkenberg – Lisse in Oude Ansichten (deel 2).
Foto haven: coll. in t’ Veld,
foto miniatuurvrachtwagen Wavo: coll. Chris Balkenende