Beschrijving van de Lisserpoelpolder vóór de droogmaking

Sporen van vroeger  (LisserNieuws) 

15 oktober 2024

 door Nico Groen

Het boek ‘Lisserpoelpolder 1624-2024’ begint met de beschrijving van het gebied dat later de Lisserpoelpolder zou gaan heten. Het begint met de vorming van de oudste strandwal waar oorspronkelijk Lisse en Sassenheim op gebouwd zijn. Ten oosten hiervan lag een waddengebied met oorspronkelijk zout water, dat steeds zoeter werd.

 Het zoet geworden waddengebied werd uiteindelijk één groot veenmoeras dat zich uitstrekte tot aan Utrecht. Dit ontstond zonder menselijk ingrijpen. In de Middeleeuwen werd het moerasgebied systematisch ontgonnen. Dit was noodzakelijk door de bevolkingsgroei en de daarmee gepaard gaande wens om meer voedsel te produceren. Ook ontdekte men de mogelijkheden van het gebruik van gedroogd veen (turf) als brandstof. Deze ontginningen gaven uiteindelijk vorm aan het karakteristieke veen- en polderlandschap van het laag gelegen West-Nederland. De grootschalige ontginning had verstrekkende gevolgen voor het landschap. Door ontwatering zakte het veen in elkaar en veroorzaakte maaivelddalingen. Blootstelling aan de buitenlucht veroorzaakte oxidatie van het veen. De wind blies vervolgens de bovenste veenlaag weg. Als gevolg hiervan ontstonden meren in de kernen van de veengebieden. Ze groeiden in omvang door afkalving van het omringende veen. De meren waren een direct gevolg van maaivelddalingen door veenontginning en de afwatering.

Lisserpoelen

De ontginning van het veen leidde uiteindelijk onvermijdelijk tot het ontstaan van vele veenplassen, die uitgroeiden tot onder andere het Haarlemmermeer en de Lisserpoelen. De Lisserpoelen bestonden uit de Noortpoel in het noorden, de Zuijdtpoel ter hoogte van Donjon Dever en de Cleijpoel. De Cleijpoel bij de grens met Sassenheim werd al genoemd in documenten uit 1346, die de grenzen van het bezit van Dirk van Sassenheim beschrijven. Het gebied ten noorden van de Cleijpoel werd genoemd na de dood van Gerardus D’Ever (die overleden is in de 2e helft van de 14e eeuw). Dit was ongeveer ter hoogte van de Engelbewaarderskerk. Dit gebied heette later Geestwater. Geestwater was een groot gebied, dat ongeveer doorliep tot boerderij Langeveld. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat Geestwater later is ontstaan.

Verdere ontginning en erosie van het veengebied tussen Lisse en Sassenheim lieten de Noortpoel en de Zuijdtpoel samenvloeien, terwijl het veenland tussen de Zuijtpoel en de Cleijpoel geleidelijk verdween. De Noortpoel en de Zuijdtpoel werden uiteindelijk met de Cleijpoel verbonden door een waterloop die Geestwater werd genoemd. Dat leidde uiteindelijk tot het ontstaan van de grote Lisserpoel.

Bovenstaande gegevens zijn ontleend aan het boek Lisserpoelpolder 1624-2024’. Dit boek over de geschiedenis van de Lisserpoelpolder kan besteld worden bij de Cultuur-Historische Vereniging “Oud Lisse”. Het heeft 264 bladzijden met 150 illustraties en is genaaid in harde band. Het boek kost € 25,- en is te bestellen via de website van de VOL: oudlisse.nl.

Foto: Een gedeelte van de kaart van Floris Balthasars en zijn zoon uit 1615.
Foto: OudLisse