Lisse 825 jaar door een oorkonde uit 1198

Sporen van vroeger (LisserNieuws)

28 februari 2023

door Nico Groen

 Lisse bestaat dit jaar op papier 825 jaar. Dit wordt groots gevierd in Lisse. In 1198 is de hele grafelijke familie van Holland, inclusief gevolg in Lisse. Graaf Dirk VII, zoon van Floris III, vaardigt ‘op Lis’ een oorkonde uit.

Onder de getuigen bevinden zich o.a. moeder Ada, zuster Margaretha, broer Willem (de latere graaf Willem I), broer Floris, Hugo van Voorne, Willem van Teylingen, Hugo van Noordwijk, Dirk van Haarlem en anderen. Niet de minste notabelen dus. De oorkonde wordt afgesloten met: ‘Acta sunt hec apud Lis, A.D. incarnationis MCLXXXXVIII’. Hier komt de naam Lisse voor het eerst in een begrijpelijke vorm tevoorschijn. ‘Apud Lis’ betekent ‘Op Lis’. Het jaartal in 1198. De oorkonde zelf gaat helemaal niet over Lisse. Het betreft een kapel in Naaldwijk. Deze kapel wordt in 1198 gedoneerd aan het bisdom Utrecht ter nagedachtenis aan graaf Floris III, die in 1190 was overleden tijdens de derde Kruistocht. Het is dus een familie bijeenkomst.

Gezien de voorliefde van de Hollandse graven (zoals ook later nog zal blijken) voor Lisse, lijkt het aannemelijk dat er in 1182 al een bruiloft in Lisse werd gevierd. Een groot deel van de entourage van 1182 is in 1198 namelijk gewoon weer van de partij. De plaatsnaam Lis van 1198 kan hetzelfde zijn als een onduidelijke vermelding van lis van 1182. In 1182 staat namelijk niet dat lis een plaatsnaam zou zijn. Er moet in 1198 al wel iets van een dorp zijn geweest. In feite kennen we natuurlijk ook alleen de officiële data van de aanwezigheid van de graven in 1198, terwijl zij hier meerdere keren tussendoor gewoon verbleven kunnen hebben. Zij moeten toen wel een goed onderkomen hebben gehad in Lisse, anders zou men hier niet bij elkaar gekomen zijn.

 Waar verbleven de Graven?

Donjon Dever was er nog niet. Mogelijk was er wel een voorloper van zo’n verdedigingswerk. Volgens geschriften uit de 18^e eeuw zouden resten hiervan bij het uitgraven van de Rijnsloot 400 meter ten zuiden van Dever zijn gevonden. In de loop van 2023 wordt er een sleuf op de betreffende locatie gegraven en professioneel archeologisch onderzoek uitgevoerd. Een en ander is opgestart door Deen Boogerd toen hij bij Dever tijdelijke beheerder was.

Een ander verdedigingswerk was mogelijk ten oosten van de voormalige boerderij Den Burg op de plek die vroeger het Paulusbosje werd genoemd bij Don Boscostraat 3.

 Ter Specke

Mogelijk had het huis Ter Specke toen ook al een huis van steen. Huis Ter Specke is in ieder geval van vóór 1343. Het huis Ter Specke wordt dan voor het eerst vermeld. Het was toen een leengoed van de graven van Holland.

Willem van der Specke ook Verspeck genoemd, wordt in Lisse omstreeks 1280 geboren en is in 1344 in Lisse overleden. Zijn vader Dirck van der Specke was geboren in 1250 en overleden in 1312. Bij de geboorte van Willem was Dirck dus ongeveer 30 jaar oud en woonachtig in Lisse.