Criminele dingboeken 1590-1616 getranscribeerd


Achtergrond

In het najaar van 2019 kwam via een antiquariaat een crimineel dingboek uit de periode september 1698 tot december 1726 beschikbaar. Dankzij de gezamenlijke inspanningen van de historische verenigingen uit Noordwijkerhout, Voorhout, Lisse en Oud Leiden kon dit zeldzame document worden aangekocht en overgedragen aan Erfgoed Leiden, dat het vervolgens digitaal toegankelijk heeft gemaakt. Dit waardevolle boek is met zorg getranscribeerd door verschillende historische verenigingen.

De vondst van dit dingboek vormde voor Nel Schaap en Lidwien Smakman de aanleiding om dieper te graven in de archieven van Erfgoed Leiden. Tijdens hun onderzoek stuitten zij op twee andere criminele dingboeken uit de periode 1590 tot 1616. Na een jaar van intensieve arbeid zijn ook deze boeken volledig getranscribeerd en nu beschikbaar gesteld op de website van Oud Lisse. Zie de link onder aan dit artikel.

Het archief van het Baljuwschap

De criminele dingboeken maken deel uit van een breder archief dat de jurisdictie van het baljuwschap van Noordwijkerhout, Voorhout, Hillegom en Lisse documenteert. Dit baljuwschap, dat vanaf de 16e eeuw in de Duin- en Bollenstreek bestond, stond aanvankelijk onder leiding van een baljuw en dertien welgeboren mannen. Echter, door een verzoek in 1614 aan de Staten van Holland en West-Friesland, werd het aantal welgeboren mannen teruggebracht tot zeven of negen, vanwege het beperkte aantal beschikbare kandidaten.

Rechtspreken in een herberg in de 17de eeuw

Rechtspreken in een herberg in de 17de eeuw

De baljuw en de welgeboren mannen behandelden zowel criminele als civiele zaken, waarbij de rechtszittingen aanvankelijk plaatsvonden in het rechthuis van Noordwijkerhout. Hier werden ook veroordeelden ter dood gebracht. In 1763 werd echter bepaald dat de rechtspraak voortaan in Lisse zou plaatsvinden, wat leidde tot de bouw van een gevangenis en de oprichting van een schavot. Dit besluit zorgde voor enige verdeeldheid tussen de dorpen, maar uiteindelijk werd overeengekomen dat alle dorpen zouden bijdragen aan de kosten.

Met de inlijving van Nederland bij Frankrijk in 1810 werd de Franse rechterlijke organisatie ingevoerd, wat het einde betekende van het baljuwschap van Noordwijkerhout, Voorhout, Hillegom en Lisse.

Transcripties

De getranscribeerde boeken zijn voorzien van een index op persoonsnamen, waardoor ze eenvoudig doorzoekbaar zijn. De volledige transcripties zijn beschikbaar via onderstaande links.