DE TREKVAART WAS VROEGER ZEER BELANGRIJK ALS REISVERBINDING

Sporen van vroeger (Lisser Nieuws)                                           10 september 2014

door Nico Groen

Geen fietsen, geen scooters, geen auto’s, geen bussen en geen treinen. Ook geen doorgaande wegen. Eeuwenlang ging het reizen voornamelijk over water, maar het was bijzonder moeilijk om tussen twee steden te reizen. De komst van de trekvaarten en trekschuiten in de gouden eeuw, zo omstreeks 1650, verbeterde de verbindingen tussen steden enorm. Zo ook de trekvaart tussen Haarlem en Leiden. Door de aanleg van deze trekvaart in 1657 ontstond een aaneengesloten verbinding tussen Amsterdam en Rotterdam. Zonder vertragingen konden de passagiers in één dag heen en weer tussen beide steden. Rond 1700 was er zo’n 600 kilometer aan trekvaarten. De trekschuit was weliswaar niet snel maar wel zeer degelijk. Dankzij een zeer strakke dienstregeling was de nieuwe manier van reizen direct een groot succes. In het topjaar 1671 maakten maar liefst gemiddeld ruim 400 passagiers per dag gebruik van de trekvaart tussen Haarlem en Leiden.
De opening van de spoorlijn tussen Haarlem en Leiden in 1842, vrijwel parallel aan de trekvaart, was de doodsteek voor het trekschuitenvoer. Daardoor werd de trekschuit dienstregeling in 1860 opgeheven.
De staten van Holland en West-Friesland gaven op 6 april 1656 toestemming onder voorwaarden voor het graven van een trekvaart tussen Leiden en Haarlem. De vaart werd 28,4 km lang, 15 tot 20 m breed met een minimale diepte van 2 m. het bijbehorend jaagpad werd 6,5 m breed. De noordelijke helft van Haarlem tot Halfweg bij Lisse ging ‘Leidse trekvaart’ heten, de andere helft van Lisse tot Leiden ‘Haarlemmer trekvaart’. Er moesten 425 grondeigenaren afstand doen van hun grond. Op 27 februari 1657 vond in de Doelen in Haarlem de aanbesteding plaats. Op 25 april 1657 werd met het graven begonnen en al een half jaar later, op 1 november 1657 werd de trekvaart opengesteld voor het verkeer. “Een onmoogelyk wonder!” Het graafwerk werd verricht door naar schatting 770 arbeiders die voor het merendeel waren gerecruteerd uit West- Brabant en het oosten van Zeeuws-Vlaanderen..
In Halfweg bij Lisse werd de ‘scheydtpaal’ geplaatst en Huis Halfweg gebouwd voor overleg tussen de commissarissen van Leiden en Haarlem. Ook werd daar een herberg gebouwd, evenals een stal voor het verwisselen van de paarden.
In 200709 was het 350 jaar geleden, dat de trekvaart tussen Leiden en Haarlem in gebruik werd genomen. Ter gelegenheid hiervan werd een indrukwekkend herdenkingsboek , een DVD en een expositie gemaakt, die dat jaar in Lisse in het museum de Zwarte Tulp te bezichtigen was. Het herdenkingsboek en de tentoonstelling heet ’Blauwe ader van de Bollenstreek’. De prachtige expositie bestaat uit maar liefst 18 panelen vol foto’s, kaarten en andere informatie.
Omdat het thema van de Open Monumentendag ‘reizen’ is, laat de Historische Vereniging Oud Lisse de toen gemaakte informatiepanelen zien tijdens de Open Monumentendag op 13 september aanstaande in de Vergulde Zwaan, Havendwarsstraat 4.