Hongerwinter in Lisse

Sporen van vroeger (LisserNieuws)                                                           

29 april 2025

 door Peter Vink

Dit jaar vieren we 80 jaar vrijheid en herdenken we de slachtoffers van de oorlog.

Vrijheid is echter geen vanzelfsprekendheid en is nooit af. Kijk maar naar de wereld om ons heen waar tot op de dag van vandaag oorlog wordt gevoerd en mensen met dood, vernietiging en honger worden geconfronteerd. Daarom is het goed om de herinnering aan de oorlog in ons eigen land levend te houden en stil te staan bij de ellende van toen, zoals de hongerwinter van 1944-1945.

 Al vóór de bezetting van Nederland door de Duitsers in 1940 was er schaarste aan voedsel, brandstof, levensmiddelen en kleding. Daarom werd een bonnendistributiesysteem ingevoerd om de schaarse artikelen eerlijk te kunnen verdelen. Tijdens de oorlogsjaren nam de schaarste echter snel toe en in 1942 was vrijwel alle voedsel al volledig op de bon. Toch probeerde men zoveel mogelijk door te leven en werd men vindingrijk om met weinig toch te kunnen overleven. De treinstaking in september 1944 veranderde alles in het westen van Nederland. Men hoopte met deze staking de opmars van de geallieerden en dus de bevrijding te versnellen. Het pakte totaal anders uit doordat de Duitse bezettingsmacht als vergelding alle voedseltransporten naar het Westen van Nederland blokkeerde. Daardoor ontstond snel een groot tekort aan voedsel. Ook in Lisse was al snel geen voedsel meer te krijgen. Bovendien werd de levering van brandstoffen gestaakt zodat gezinnen in Lisse vaak zelf ook geen voedsel meer konden bereiden.

Gaarkeuken

Men ging daarom in Lisse een centrale keuken oftewel een gaarkeuken inrichten in een bollenschuur van de firma G. van Parijs aan de Grachtweg. In de grote ketels waarin normaal bloembollen werden behandeld werden nu maaltijden bereid en vanaf 4 oktober 1944 uitgedeeld aan de hongerende bevolking. Het waren sobere maaltijden van afwisselend stamppot, soep of pap. Ongeveer 2500 Lissers melden zich direct voor verstrekking van voedsel uit de gaarkeuken. In mei 1945 was dit opgelopen tot 6000 personen. Dus 60% van de Lissese bevolking deed een beroep op de gaarkeuken. Voor zover men nog wel zelf voedsel kon bereiden op een kacheltje (gestookt met illegaal gekapt hout) werden ook tulpenbollen gebruikt als aanvulling op het weinige wat er aan normaal voedsel te krijgen was. Men gebruikte niet alleen tulpenbollen maar ook voederbieten, aardappelschillen en krokusknollen. Brood werd gemaakt van spinazie, bieten en tulpenbollen. Het Voedingsbureau van den Voedselraad gaf voorlichting hoe tulpenbollen te gebruiken in bijv. stamppot, zuurkool, soep, hartige (pannen)koekjes of brood.

Gelukkig werden in maart 1945 Zweedse voedselpakketten uitgedeeld en volgden snel droppings met voedsel door de geallieerden.

Na de bevrijding in mei 1945 kwam de toevoer van voedsel weer langzaam op gang en was de hongerwinter voorbij. Toch bleven veel producten nog geruime tijd schaars en bleef het bonnendistributiesysteem nog lang bestaan. Pas in 1952 was koffie weer vrij te koop.