VAN DE GROENE WEYDE IN DE 13E EEUW NAAR GROENEVELT IN DE 16E EEUW

Vóór 1256 is in Lisse door graaf Willem II een kapel gebouwd “aan de groene weyde van Lis”. In 1582 is sprake van “het Groene Velt van het Dorp”. Mogelijk was dit beide het tegenwoordige Vierkant.

Sporen van vroeger (Lisser Nieuws)

21 februari 2017

door Nico Groen 

Wat is de herkomst van de namen Lisse, ’t Vierkant en de Vuursteeglaan? Vorige keren zijn de mogelijke relaties van gewoon plein of square en de vierschaar met ’t Vierkant uitgelegd. Nu gaan we het over de Groene Weyde en het Groenevelt hebben.
 
Van de Groene Weyde in de 13e eeuw naar Groenevelt in de 16e eeuw
Vóór 1256 is in Lisse door graaf Willem II een kapel gebouwd “aan de groene weyde van Lis”. Mogelijk was dit het tegenwoordige Vierkant. De kapel zou dan op de plaats van de huidige oude kerk bij het Vierkant  hebben gestaan. Lisse kan in verband worden gebracht met een toernooi tijdens een bruiloft in 1182. Was de Groene Weyde de plek waar dit toernooi werd gehouden?

In 1582 is sprake van “het Groene Velt van het Dorp”. Dat Groene Velt lag ten zuidoosten van het erf van de linnenwever. Dat erf was gelegen  aan de Heereweg. Dit Groene Velt zou ook het latere Vierkant  geweest kunnen zijn.  Dan is de naam in de loop van de tijd veranderd van Groene Weyde in Groene Velt. Tot 1588 komt de term geregeld voor in de rechterlijke archieven. Volgens de notariële registers heeft het tot 1659  “ons Groenevelt van het Dorp” geheten.

Was er sprake van een echte rechthoek?
In de 17e eeuw is sprake van “In t ’Vierkant”. Dit suggereert een plek van een fysieke afgeschermde rechthoek. Rondom deze rechthoek kan ter afscheiding of ter bescherming  een hek van palen of een palissade hebben gestaan. Ook een haag van ondoordringbare struiken is een mogelijkheid. Nog niet zo lang geleden werden weilanden afgeschermd met dichte, stekelige, gevlochten hagen om het vee binnen en de konijnen buiten de afrastering te houden. Nog een mogelijkheid is een vierkante, hoge aarden wal ter verdediging binnen de rechthoek.

Een Bleekvel?
Naar aanleiding van de vorige columns over ‘t Vierkant kwam Brigitte Rink uit Sassenheim, actief lid van de Vereniging Oud Lisse met de suggestie, dat het Groene Velt mogelijk een bleekveld kan geweest waar gewassen linnen werd gebleekt.  Dit zou ’t Vierkant geweest kunnen zijn omdat de dorpsput er pal naast lag. Er was voor het bleken namelijk veel water nodig. Toen was het nog een bornput of een putwip. Dat wil zeggen dat er een grote hefboom naast stond om de emmers met water omhoog te halen. Een bleekveld was altijd afgepaald met een hek om te voorkomen dat loslopende dieren over het pas gewassen linnengoed konden lopen.
Zou de vorm van het bleekveld niet min of meer vierkant kunnen zijn geweest?
Dan past het wel goed, om dat op een gegeven moment “in ’t Viercant” te gaan noemen, zonder dat het officieel zo heet. Dan was ’t Viercant een onderdeel van het Groenevelt. Dit verklaart dat tot 1659 van Groenevelt sprake is, maar al vanaf 1642 van “in ’t Viercant”.

Het is niet helemaal duidelijk of met ’t Groenevelt het huidige Vierkant wordt bedoeld of juist de lager gelegen gebieden rondom ’t Vierkant. Dit vergt nog veel onderzoek naar de bewoninggeschiedenis in de 15e en 16e eeuw.

De voorloper van de pomp op ’t Vierkant was een bornput. Foto: BeeldbankLisse.nl