Hervormde Kerk binnen Protestantse Kerk Nederland. De huidige kerk staat op de restanten van een oude katholieke kerk. De kerk staat op een hoog binnenduin.
Kadaster: C-3548. Mmonumentnummer: 25894.
Graaf Willem II sticht omstreeks 1250 een kapel aan “de groene weijde van Lis”. De kapel wordt in 1460 door paus Pius II verheven tot parochiekerk Sinte Agatha. Of de kapel op dezelfde plaats stond is niet met zekerheid te zeggen, wel staat de huidige kerk op de restanten van de oude parochiekerk. De kerk staat op een hoog binnenduin.
In 1573/1574 (tijdens de Opstand, de 80-jarige oorlog) wordt de kerk flink verwoest. De toren is nog het minst beschadigd. De kerk wordt gerestaureerd. Metselaars brachten in de vlakke muur die het schip van het koor afsluit met groene verglaasde stenen het jaartal 1592 aan. De kerk werd aangepast aan de protestante eisen en is dan een gereformeerde kerk geworden.
Tot aan de Franse Tijd (1795) blijft deze “gereformeerde” kerk de enig officieel erkende christelijke kerk. De staatskerk wordt daarna opgeheven. Vanaf 1826 heet, wat oorspronkelijk als gereformeerd bekend staat, Nederlands Hervormde Kerk.
Er ontstaat in Lisse gekrakeel over van wie nu het kerkelijk erfgoed is. Koning Lodewijk Napoleon wees de kerk toe aan de protestanten. Een Haagse rechter roept de partijen bij elkaar in “De Witte Zwaan” om een oplossing te verkrijgen. Daar wordt door de “gereformeerden” 1.000 gulden geboden op de kerk. Onacceptabel voor de rooms-katholieken. Uiteindelijk stelt de Haagse rechter aan koning Willem I voor om een geldbedrag ter beschikking te stellen voor de bouw van een rooms-katholieke kerk in het dorp Lisse. We hebben het dan inmiddels over 1842!
Het kerkgebouw is na 1592 nog diverse keren gerestaureerd en aangepast. In 1858 was er een aanzienlijke restauratie waarbij mejuffrouw Van der Beek voor een gulle financiële ondersteuning zorgde.
In 1915 wordt de petroleumverlichting vervangen door gaslicht. Die gasverlichting wordt in 1922 weer vervangen door elektrisch licht.
In 1924 vindt een uitgebreide verbouwing plaats. De noordelijke zijvleugel wordt aangebouwd. Dit om het ontstane plaatsgebrek op te kunnen vangen.
In 2002-2003 vindt weer een grote verbouwing plaats. Er worden dan plaatsen opgeofferd voor bredere gangpaden en voor een toiletgroep.
De toren is het oudste gedeelte van de kerk, waarbij uit het gebruikte tufsteen afgeleid kan worden dat het onderste gedeelte van de toren, opgetrokken uit blokken tufsteen, duidelijk ouder in dan het bovendeel van de toren (opgetrokken in banden tufsteen en baksteen). De muren zijn zeer dik en lijken meer op de muren van een verdedigingstoren. Opvallend is de zonnewijzer uit 1729 op de zuidmuur van de toren. Op de wijzerplaat hebben verschillende schilders door hun naam en het jaartal neer te zetten aangegeven wanneer zij hun schilderklus klaarden. De toren kwam in de Franse tijd in wereldlijke handen. Daardoor kon de toren ook voor niet religieuze zaken gebruikt worden. Zoals voor opslag brandweergereedschap.
Oorspronkelijk hing in de toren een wetbord uit 1617. Dit bord met waarop te lezen is “ De Wet is ons Ieyder tot Christum…” hangt nu in de kerk.
De antieke klok die in de toren gehangen heeft is in de 2e wereldoorlog gevorderd door de Duitsers om omgesmolten te worden. De huidige luidklok dateert van 1949. Bij de laatste restauratie zijn grafzerken van onder de vloer tevoorschijn gekomen. Deze zijn nu weer in de kerk te zien.
Aan de ingang van de kerk staat het fraaie graf van Van der Stel, voormalig gouverneur van Zuid- Afrika.
De kerk heeft mooie glas-in-lood ramen.
De kerk met het omliggende kerkhof, de kerkhofmuur en de kosterswoning vormen een fraai geheel. Zowel aan de binnenkant als aan de buitenkant van de kerk is goed te zien dat het geheel ontstaan is in verschillende tijden.
De Nederlandse Hervormde Kerk maakt onderdeel uit van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Het kerkbestuur in Lisse zorgt er voor dat ook niet-leden de kerk van binnen kunnen bekijken. “ Open kerk”. Er zijn regelmatig concerten maar ook openstellingen waarbij ook rondleidingen gegeven wordt