Berichten

ERIK VERGUNST WEET ALLES VAN HET OUDE LISSE

 

Erik Vergunst spaart ansichtkaarten van Lisse. Hij heeft er honderden. Hij gaat een boek maken over ansichtkaarten en kadastergegevens

Elzinga, I.

NIEUWSBLAD Jaargang 4 nummer 4, oktober 2005

Erik Vergunst, woont in Schoonhoven, is bezeten van Lisse

Als er een man is die alles af weet van het oude Lisse, dan is het Erik Vergunst uit Schoonhoven. Dat komt omdat hij als jongetje in Lisse woonde en wel vlakbij het oude en befaamde café-restaurant De Witte Zwaan aan het Vierkant. Nu koestert hij een gigantische collectie oude ansichten van het bollendorp en weet hij alles van de kadastergege­vens. Hij zegt: ‘Mijn nieuwsgierigheid is onstuitbaar!’

In 1980 verhuist Erik Vergunst als twaalfjarig joch met zijn ouders naar Lisse. Waarom pre­cies weet hij eigenlijk ook niet, maar Lisse heeft hem al snel in haar greep: ‘Ik hoorde verhalen over De Witte Zwaan, het eta­blissement dat ooit aan het Vierkant had gestaan en over het feit dat Lisse een gracht heeft gehad. Wij woonden vlak­bij De Witte Zwaan. Daar wilde ik dus meer van weten en ik begon met het uitknippen van plaatjes uit de plaatselijke kran­ten en zocht boeken over Lisse.’ Daar is het niet bij gebleven. Vandaag is Erik Vergunst een wandelende encyclopedie, wat betreft het oude Lisse, met name de periode rondom 1900 tot aan 1920: ‘Je moetje toch beperken.’ Hij is vraagbaak voor velen en heeft een eigen

internetpagina: www.home.zonnet.nl/erica.vergunst (de naam van zijn vrouw is heel toevallig erica!).

Veelomvattende hobby

De interesse bij Erik, opgewekt in 1980, is uitgegroeid tot een veelomvat­tende hobby: ‘Ik was en ben gewoon ontzettend nieuwsgierig, en heb een fotografisch geheugen. Als ik door Lisses oude gedeelte loop, zie ik hele­maal voor mij hoe het geweest moet zijn. Beelden die ik heb verzameld met behulp van archieven, het kadaster en een verzameling oude ansicht­kaarten, die voor mij een emotionele waarde vertegenwoordigt. Lisse heeft trouwens veel kaartenverzamelaars, het is steeds moeilijker mijn verzame­ling verder uit te breiden, ook omdat er hoge bedragen voor een kaart wor­den gevraagd. Maar voor een hobby moetje wat over hebben. Daarnaast weet ik van vrijwel elk huis wie er gewoond hebben in de periode 1890-1920.’

Zoveel kennis vergaren gaat niet vanzelf. De onstuitbare nieuwsgierigheid van Erik maakt hem op zestienjarig leeftijd vertrouwd met het archief van de gemeente Lisse: ‘Ik wilde naar aanleiding van die plaatjes die ik had verzameld, weten wat er met die gebouwen allemaal was gebeurd, wan­neer gebouwd, verbouwd, wanneer gesloopt en wie hebben zo’n perceel in bezit gehad. Ik keek vooral naar de periode 1900-1920. Alles wat ik inte­ressant vond, schreef ik over. Maar alles wat ik te weten kwam, riep meteen weer nieuwe vragen op.’

Elke maand een dag

In 1996 gaat Erik voor het eerst naar het archief van het Kadaster in Zoetermeer. Ik heb gebeld, uitgelegd waar ik mee bezig was en uiteinde­lijk heeft men mij wegwijs gemaakt en heb ik 4,5 jaar lang maandelijks een gehele dag op het kadaster mogen doorbrengen. Alles wat ik te weten kwam, heb ik overgeschreven. In-de tijd van Napoleon is het kadaster bedacht en opgezet. Je moet wel even weten hoe het werkt, voordat je er echt iets aan hebt.’ Enthousiast voegt hij toe: ‘Wist je trouwens dat de kosterswoning van de Hervormde Kerk ooit op de plek van het huidige gemeentehuis heeft gestaan, en dat het pand van Tibboel aan de Grachtweg tweemaal zo groot was?.’

Niet lang daarna gaat Erik beurzen bezoeken, op zoek naar ansichtkaarten, uiteraard van Lisses oude gedeelte: ‘Je moet dan denken aan het gedeelte Heereweg (beide zijden) vanaf de Vuursteeglaan-Vierkant-Nachtegaal, de

Grachtweg tot de plek waar de molen van Beelen (bij de huidige CNB) heeft gestaan en de Kanaalstraat van Heereweg tot de Oranjelaan en uiteraard de Stationsweg. Zo rond 1920 breidde Lisse enorm uit en werden er woonwijken gebouwd. Dat interesseert mij niet zo, saaie wijken en teveel werk om allemaal uit te zoeken.’

Fijne korrel

De verzamelaar vertelt tevens dat de kaarten en foto’s uit de periode rond 1900 van een erg mooie kwaliteit zijn: ‘Mooi scherp, met een fijne korrel. Maar fotograferen was een luxe en dat betekent ook dat alleen welgestelden soms fotografeerden. Foto’s van arbeiderswoningen en hun bewoners zijn er nauwelijks.’

Op een van zijn kaartenbeursbezoeken ontmoet hij twee kennissen die hem vragen of hij misschien de uitgever van een bepaalde kaart weet. Dankzij deze vraag wordt de hobby verder uitgebreid en Erik gaat op zoek in het bevolkingsregister van de Gemeente Lisse. Daar zoekt hij op wie de bewoners zijn geweest van de oude huizen.

Belangstelling?

De fanatieke hobbyist is momenteel bezig alles in een computer op te slaan en uit te werken. Hij heeft er wel eens over gedacht om er een boek van te maken, maar is bang dat het te weinig mensen zal interesseren: ‘Bovendien is Lisse al aardig overspoeld met boeken. Ik weet niet of er voldoende belangstelling is voor een boek dat een beperkte tijdsperiode omvat. Bovendien is er veel geld gemoeid met zo’n uitgave.’ Hij is niet bang dat er ooit een moment komt dat hij alles weet: ‘Ik kom op veel beurzen en je hoort steeds weer nieuwe verhalen, voor mij een reden om weer het archief in te duiken.’

Daarnaast wordt zijn internetsite regelmatig bezocht, mensen stellen vra­gen of hebben een interessante aanvulling.

Verzamelaar

Erik woont inmiddels al jaren in Schoonhoven. Hij is vanwege zijn werk verhuisd. Nu vindt hij de omgeving van Lisse erg vol worden. Maar hij denkt er niet over een verzameling aan te leggen over Schoonhoven, Lisse spreekt hem meer aan. Hoewel: ‘Ik heb inmiddels wel enkele kaarten van het spoortreintje dat ooit van Schoonhoven naar Gouda reed.’ Een verza­melaar blijft een verzamelaar!

NOSTALGISCHE WANDELING DOOR LISSE VIA OUDE ANSICHTEN VAN WIM VAN HAGE

In een interview met de heer Hage worden veel ansichtkaarten over Lisse besproken. Hij heeft ook elf ingelijste tekeningen van Mandemakers.

door Ine Elzinga 

NIEUWSBLAD Jaargang 2 nummer 2, april 2003

Wim van Hage, bekend Lissenaar, want ooit de populaire uitbater van café-restaurant De Beurs aan de Haven, heeft in zijn lange leven heel wat ansicht­kaarten van Lisse verzameld. Hij is terecht trots op zijn collectie en droomt ervan dat ze nog eens op een cd-tje gezet zullen worden.

Ansichtkaartenverzamelaar Wim van Hage, bepaald geen onbekende in Lisse, is zelf heel bescheiden over zijn verza­meling:

‘Er zijn in Lisse mensen met veel meer kaarten dan ik.’ Op deze manier een wandeling door Lisse maken, maakt een mens haast weemoedig. Lisse wordt nu door velen als een mooi dorp gezien. Maar een nostalgische kaart van een lom­merrijk Vierkant, met muziektent en authentieke pomp, waar de stoomtrein wacht op reizigers, doet dromen over tijden van weleer.

CD voor liefhebbers

Van Hage zou graag meer mensen laten meegenieten van zijn verzameling: ‘Mijn broer heeft wel eens gezegd: Waarom zet je ze niet op cd? Dat wil ik best, maar ik weet niet zo goed hoe dat moet en ik heb er trouwens de apparatuur niet voor. Misschien dat iemand mij daarmee kan helpen? Dan zou het ook leuk zijn eens een avond te organiseren met lief­hebbers. Dan zul je zien dat er nog veel meer verhalen boven tafel komen,’ voegt hij er enthousiast aan toe.

Ingelijste prenten

Het verzamelen van kaarten begon een beetje per ongeluk: ‘Mensen namen wel eens kaarten voor mij mee en ik vond dat erg leuk, zo is het eigenlijk begonnen. Ik ben wel eens naar een ruilbeurs geweest, maar echt handelen in kaarten heb ik nooit gedaan.’ Van Hage beperkt zich niet alleen tot ansichtkaarten. Trots toont hij een serie van elf ingelijste prenten, tekeningen van Rademakers: ‘Die heb ik ooit gekocht, het zijn de originelen. Later is het boek Rijnlands Gezichten samengesteld, in dat boek staan de duplicaten.’

Hij slaat het oude kaartenboek open en we beginnen de wandeling in Lisse noord, nu de Oranjelaan die in zuide­lijke richting overgaat in de Heereweg. De kaarten dateren uit het begin van de 20e eeuw. Huize Rutsbo lag aan een weg die met kinderhoofdjes was geplaveid. De auteurs van kaarten waren het er, de aanduidingen lezende, kennelijk niet helemaal over eens, hoe deze weg heette. Kaarten die vrijwel eenzelfde stukje Lisse tonen, heten beurtelings Rijksweg, Hillegommerweg, Rijksstraatweg, en meer naar het zuiden Dorpsstraat en Heerenweg.

De Eendenbuurt

Wim van Hage: ‘Op de Dorpsstraat zat garage Kamminga en het woongebied daartegenover noemden we de Eenden-buurt (het huidige Vreewijk). Ik weet eigenlijk niet waarom. Op de plek waar de Kanaalstraat overgaat in de Berkhout­laan stond een prominent gebouw waarin het postkantoor was gevestigd. Met daarnaast De Steeg, je liep zo het land in.’

Tegen het postkantoor aan is op de ansicht een klein, haast vierkant gebouwtje zichtbaar: ‘Dat was toen een hulp-kantoortje van de politie.’ Van Hage wijst de lunchroom aan, het kledingmagazijn Klaver, het Vierkant waar op de plek van de huidige makelaar een kaasboer was gevestigd. Het Heda Modehuis heeft plaats gemaakt voor een restaurant. En er was een groot gebrandschilderd raam op het Vierkant.

De kaartenwandeling loopt langs het gemeentehuis: Toch eeuwig zonde dat dit ooit is afgebroken. Op deze kaart zie je nog dat het gemeentehuis ooit een balustrade had, die steunde op marmeren pilaren. De trap liep recht naar voren. Eronder was de politiecel.’ Later is die balustrade wegge­haald en laten de ansichten een gemeentehuis zien met de trap een kwartslag gedraaid.p school in Lisse

Na een koffiepauze besluiten we nu vanaf de Ringvaart Lisse in te wandelen. Mevrouw Van Hage groeide op in de Haarlemmermeer. In de vorige eeuw waren de kinderen uit de Haarlemmermeer ook al aangewezen op de scholen in Lisse: ‘Ik herinner me dat het een behoorlijk koud stukje was, vanaf de Lisserbrug de Kanaalstraat door. De school was vanaf thuis een halfuurtje lopen. In die tijd stonden er alleen aan de zuidzijde van de Kanaalstraat woningen. Je keek in noordelijke richting zo het polderland in.’

Van Hage vult aan: ‘De Lisserbrug was toen een draaibrug. Van de brugwachter mochten er soms een paar kinderen op blijven staan als hij met de hand de brug opendraaide. Dat was echt feest! Midden op het water staan kijken naar de boten die passeerden.’

De Haven was indertijd een echte haven, veel water dus. Van Hage herinnert zich de kermisklanten die per boot arriveerden en aan de kade voor café De Beurs aanlegden. Met de handkar werden de spullen naar het weiland achter de huidige Digros vervoerd om de kramen en de attracties op te bouwen.

De bollenrijders, maar ook de schippers die bollen vervoer­den, kwamen geregeld een bakkie doen in De Beurs en ook zij namen wel eens ansichtkaarten mee. De Beurs was een centraal ontmoetingspunt in oud Lisse, evenals het op een handworp afstand gelegen eeuwenoude établissement De Witte Zwaan (op het Vierkant), waar de tramreizigers wachtten en de notabelen elkaar ontmoetten.

Trapveldje

Het betegelde terrein tegenover de Gewoonste Zaak gelegen, nu een parkeerterrein, lag ooit braak. Van Hage voetbalde er in zijn jonge jaren: ‘Het was toen een asveld, dat wil zeggen dat de as uit de haarden er werd gestort. Voor ons een prachtig voetbalveld, maar eerlijk gezegd wel pijnlijk als je viel.’Uit de verzameling kaarten blijkt dat Woonzorgcentrum Berkhout is gebouwd op een veld prachtig paarse hyacin­then. Tenminste op deze kaart zijn de bloemen vakkundig paars ingekleurd! Het zullen ook wel eens roze of witte zijn geweest. Van Hage heeft heel wat met de hand ingekleurde ansichtkaarten.

Wie de ansichtkaarten van Van Hage eenmaal heeft gezien en de bijbehorende verhalen heeft gehoord, loopt ook als niet-Lisser met andere ogen door het dorp. Eigenlijk staan er zo tussen de dorpsvernieuwingsprojecten in nog best veel woningen uit het begin en het midden van de vorige eeuw. Zo kun je je toch nog een beetje een beeld kunt vormen van het dorpse leven in ooit een echte plattelandsgemeente, in de ware betekenis van het woord.

Het is te hopen dat het lukt de ansichtkaarten van Wim van Hage op een cd uit te brengen. Daar zal in het dorp zeker belangstelling voor zijn.

Wim van Hage heeft zijn collectie ansichtkaarten ondergebracht in grote speciale verzamelalbums.
Graag neemt hij geïnteresseerde bezoekers mee op een wandeling door (oud) Lisse aan de hand van zijn verzamel

 

 

INTERVIEW MET ANSICHTKAARTENVERZAMELAAR ERIK VERGUNST: IK SPAAR ALLEEN HET CENTRUM VAN L/SSE’

Erik Vergunst spaart ansichtkaarten van Lisse. Hij heeft er honderden. Hij gaat een boek maken.

door Rob Pex

NIEUWSBLAD Jaargang 1 nummer 4, oktober 2002

Iedere gemeente telt wel een aantal ansichtkaarten­verzamelaars binnen zijn grenzen. Zo ook Lisse. Eén van de opmerkelijkste onder hen is Erik Vergunst. Hij slaagde erin binnen korte tijd een verzameling aan te leggen van zo’n 27O ansichtkaarten die alle betrekking hebben op Lisse. Wat heeft hem daartoe bewogen en wat wil hij er verder mee gaan doen?

Erik Vergunst is in Leiden geboren op 5 januari 1968. Hij woonde in Voorhout tot 1980 en is daarna naar Lisse verhuisd. Hier woonde hij tot 1991, waarna hij naar Hillegom verhuisde. Na het behalen van zijn mavo- en havo- diploma volgde hij een opleiding op de laboratoriumschool. Hij was vervolgens als laborant werkzaam bij Sikkens in Sassenheim. Vanwege zijn werk verhuisde hij van Hillegom naar Schoonhoven. Doch, wegens gezondheidsredenen zag hij zich genoodzaakt te stoppen met zijn werk als laborant, zodat hij tegenwoordig in de financiële administratie van een bedrijf in Gouda werkt. En ook daar heeft Vergunst het prima naar zijn zin.

De kruising Heereweg (richting Hillegom) en Kanaalstraat In het winkeltje met de luifel achter het ANWB-verkeersbord (!) was geruime tijd grootgrutter De Gruyter gevestigd.
Het imposante gebouw links is het Lissese postkantoor, dat omstreeks 1965 werd afgebroken.

Het begin

Zijn belangstelling voor ansichten is hij pas gaan ontwikkelen toen hij in Lisse woonde: ‘De gemeentegids viel in de bus. Daar stond een foto in van het Vierkant en dat was niet ver verwijderd van het huis waar ik woonde. Een deel van de panden die er op stond, bestond toen ook nog en een deel was verdwenen’.

Vergunst vroeg zich onder meer af wanneer de betreffende huizen gesloopt waren en wie er in gewoond hadden. Hij ging naar de bibliotheek en raadpleegde ‘Lisse in oude ansichten’ delen 1 en 2 van Hulkenberg. Hij raakte geïnteresseerd in de afgebeelde panden en ging halverwege de jaren tachtig naar het gemeentearchief van Lisse om meer gegevens te verzamelen, maar hij kon er niet vinden wat hij zocht. Uiteindelijk werd hij verwezen naar het Kadaster. Hier kwam hij op het idee niet één enkel pand te onderzoeken, maar meerdere huizen onder de loep te nemen. Bovendien wilde hij de resultaten van het onderzoek uiteindelijk publiceren. Maar voor zo’n publicatie waren natuurlijk illustraties nodig. Daar afdrukken van ansichtkaarten niet altijd even duidelijk waren en hij zelf over de beeldrechten wilde beschikken, besloot hij ansichten te gaan verzamelen. En daar is Vergunst dan in 1997 mee begonnen. ‘Ik heb er inmiddels zo’n 270. Voornamelijk uit de periode van 1895 tot circa 1930,’ zo weet hij te vertellen.

Een prachtige panorama-foto van Lisse met centraal de Hobaho en op de achtergrond in de skyline de Agathakerk en de Hervormde kerk. De toen nog bestaande gracht is net niet te zien.
In het platte gebouw tussen Drukkerij Imperator en Hobaho was de hyacinthenkokerij vanc Gijs van Parijs ondergebracht. In de
hongerwinter van 1944- 1945 was hier de gaarkeuken.

Aan de Heereweg, die op deze ansicht in noordelijke richting loopt, dus naar Hillegom, ongeveer tegenover het pand waarin nu alweer jaren kapper Thijssen is gevestigd, stond de befaamde villa
Roosendaal, met zijn imposante toegangshek.
Menigeen kijkt nu naar dit op foto gestolde buitenhuis met spijt dat het is afgebroken.

Achter de afgebroken villa Rosenheim aan de Heereweg, op de plaats waar nu het zogenaamde Glazen Huis werd gebouwd, stond de bollenschuur van Fred de Meulder. De familie De Meulder woonde in de villa.

Advertenties

Hoe heeft Vergunst zijn weg gevonden in de wereld van de ansichtkaartenverzamelaars? Veel beurzen worden in de kranten aangekondigd. Ook contacten met andere mensen die ansichten verzamelen zijn erg belangrijk. Verder: ‘Zelf advertenties zetten, via internet opzoeken’. Vergunst probeert alle mogelijkheden uit te buiten. Hij vertelt verder: ‘Als er mooie foto’s zijn van Lisse waar geen ansichtkaarten van bestaan ben ik daar ook geïnteresseerd in.’

Verzamelwoede

Vergunst vindt ‘het niet direct spannend om ansichtkaarten te verzamelen, maar gewoon heel leuk. leder plaatje dat je in je verzameling krijgt, is gewoon een aanwinst.’ Hij doet het dus vanwege het verzamelen, hoewel er natuurlijk een flinke portie historische belangstelling aan ten grondslag ligt. Vergunst heeft hierbij wel een bepaalde voorkeur: ‘Ik spaar niet geheel Lisse, maar alleen het centrum: het Vierkant, de Heereweg vanaf de Vuursteeglaan tot aan de Nachtegaal, de Grachtweg vanaf het Vierkant tot aan de vroegere molen van Beelen, de Kanaalstraat tot aan de huidige Tulpstraat en de Stationsweg.’ Verder is hij voornamelijk geïnteresseerd in de periode vanaf circa 1890 tot 1920.

Waarom vindt hij die tijd zo interessant? ‘Omdat in die periode de fraaiste ansichtkaarten zijn gemaakt. Toen zag Lisse er ook het mooiste uit.’ Zo waren er op het Vierkant bomen geplant. ‘Het is op oude plaatjes fantastisch om te zien. Met het kappen van de bomen op het Vierkant en de Kanaalstraat ging een stukje sfeer verloren’.

Wetenschap of hobby?

Op de vraag of Vergunst wetenschap bedrijft met het onderzoek dat hij verricht in diverse archieven, antwoordt hij dat hij het meer als een hobby ziet, al geeft hij toe: ‘Ik denk wel dat het een stuk wetenschap is. Je gaat natuurlijk helemaal na hoe iets in het verleden geweest is. Dat is geschiedenis. En als je geschiedenis ziet als wetenschap dan is het wetenschap.’ Ook de waarheid achterhalen van bepaalde historische feiten vindt Vergunst belangrijk en ook dat is weer wetenschap. ‘Je leest in bepaalde boeken hoe volgens anderen dingen in elkaar zitten. Dan ga je dus kijken of ze het bij het rechte eind hebben. En dan kom je erachter dat er bepaalde dingen op papier zijn gezet die gewoon niet kloppen.’ Het bekendste is het voorbeeld van de boerderij van Hulsbosch, ter plaatse van het latere postkantoor op de hoek van de stationsweg (of Steeg) en de Heereweg. ‘Daar wordt dus van gezegd dat er een pleintje voor de boerderij was. Maar op bepaalde hulpkaarten uit het Kadaster is te zien dat de boerderij pal aan de Heereweg heeft gelegen’.

Terug naar het verleden?

Vergunst vindt niet dat we terug moeten keren naar het verleden. ‘Dan krijg je de situatie dat je met acht of negen kinderen in een arbeidershuisje moet gaan leven. Dat kunnen wij niet meer’. Maar je kunt natuurlijk wel proberen te ontdekken hoe een en ander in het verleden geweest is en daar spant Vergunst zich dan ook tot het uiterste toe in.

Lisse

Vergunst is weinig geïnteresseerd in geschiedenis in het algemeen: ‘Het is echt het stukje geschiedenis waar je zelf bij betrokken bent’. Dat is dan ook de reden dat hij vooral belangstelling heeft voor Lisse. Bovendien stort hij zichzelf graag in zaken die moeilijk te achterhalen zijn en kunnen ook andere mensen iets aan zijn onderzoek hebben.

Boek

Het boek dat Vergunst wil gaan uitbrengen zal niet een gewoon leesboek zijn, maar eerder een soort naslagwerk voor mensen die bijvoorbeeld willen weten wie er zoal in een bepaald pand hebben gewoond gedurende een bepaalde periode. Hij is niet overal uitgekomen. Er zitten nog hiaten in het onderzoek. ‘Ik denk dat ik een hoofdstuk wil gaan wijden aan waar hiaten zitten’, vertelt hij dan ook. Het boek zal worden uitgegeven door Lokaal Boek. We wachten met spanning af!