Berichten

Het park rond kasteel Keukenhof is een Rijksmonument

/in /door

Landgoed Keukenhof heeft maar liefst 20 Rijksmonumenten. Een daarvan betreft het park rondom het kasteel zelf. Onderstaande tekst over dit park is hoofdzakelijk ontleend aan de officiële beschrijving uit 1999 van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (voorheen  Rijksdienst voor de Monumentenzorg).

Sporen van vroeger  (LisserNieuws)                                             

18 juni 2019

door Nico Groen

Aan de 17de eeuwse tuinaanleg in vlakken herinneren alleen nog de 4 geknotte linden in een vierkant geplant aan de westkant van het Washuisje.

Van de klassieke Franse aanleg uit ca. 1725 resteert alleen de structuur van twee kunstmatig opgeworpen aarden wallen en de heuvel ‘Meer Zicht’ aan het einde van die wallen. Dit werd gerealiseerd door de toenmalige eigenaar Van Heemskerck. Zij boden in de 18de eeuw waarschijnlijk plaats aan een collectie ‘tuinsieraden’. Deze aanleg werd de Nieuwe Plantage genoemd. De heuvel ‘Meer Zicht’ is het einde van een van de zichtassen vanuit het kasteel.

 

De historische tuinaanleg, die stamt uit het einde van de 18de eeuw is deels nog gaaf aanwezig. Dit geldt zowel wat structuur als wat details betreft. Deze ruimtelijke structuur bestaat uit een tuin in landschapsstijl in de directe omgeving van het kasteel. Verder hoort een van oorsprong middeleeuws jachtbos of lusthof aan de oostzijde op de hoek van de Van Lyndenweg en de Stationsweg tot het Rijksmonument Park Keukenhof. Ook het coulissenlandschap met een eendenkooi achter de Hofboerderij hoort tot dit Rijksmonument.

 

De hoofdstructuur van de landschappelijke aanleg rondom het huis, te weten het verloop van de paden, de boomgroepen en de vijver in het gazon om bluswater te hebben, komt in grote lijnen  overeen met de situatie op de kadasterkaart uit 1818. Deze aanleg van het park in Engelse landschapsstijl is vanaf het midden van de 19de eeuw door vader en zoon J.D. en L.P. Zocher verder uitgewerkt. De Zochers hebben in 1857 de publieke weg (Stationsweg), die vlak langs het huis liep, met een bocht om het huis verlegd. De Stationsweg liep daarvóór helemaal recht. Het oude tracé is nog enigszins te herkennen aan enkele oude eiken en beuken als de vroegere laanbeplanting langs de voormalige weg in het gazon vóór het kasteel..

De oprijlaan vanaf de Stationsweg is in 1861 met een bocht om het kasteel heen gelegd naar een nieuwe hoofdingang in de westgevel ter vervanging van de rechte oprijlaan. Oorspronkelijk stond die haaks op de noordgevel. Van daar uit keek men uit op de idyllische schaapskooi. De beuken aan het begin van de oprijlaan uit 1861 dateren uit die tijd aanleg. In 2019 waren er nog 6 over. (Enkele jaren geleden is deze hoofdingang afgesloten en is er meer naar het westen een nieuwe hoofdingang gerealiseerd).

In de directe omgeving van het kasteel staan nog steeds  losstaande bomen en struikgroepen uit het midden van de 18e eeuw Vanaf het kasteel lopen verschillende zichtassen, namelijk een zichtlijn naar het oosten tussen de reeds genoemde aarden wallen eindigend bij de heuvel ‘Meer Zicht’, een brede zichtas in westwaartse richting die eindigt bij de voormalige boerderij Sixenburg en 2 zichtassen richting Stationsweg: een eindigend bij de al genoemde Schaapskooi en de ander loopt vlak langs het nieuwe museum LAM.

Foto: De vijver in het gazon is van vóór 1818, aangelegd voor noodzakelijk bluswater. Foto: Nico Groen

 

De woning van De Wolff is een monument

/in /door

De monumentale status van de woning wordt besproken. In deze woning zit een gewelfde kaaskelder die duidt op de oude stal, die hier vroeger was. 

Sporen van vroeger  (LisserNieuws)

26 februari 2019

door Nico Groen 

Zoals u ongetwijfeld heeft gelezen heeft de eigenaar van de bollenschuur van boerderij De Wolff het plan de bollenschuur, die aan het woonhuis is gebouwd, te slopen. Dit om een nieuwe woning te bouwen los van het bestaande huis. Daartoe moet het bestemmingsplan ter plaatse gewijzigd worden. Het college van B&W van Lisse heeft daar in principe geen bezwaar tegen. Tegen dit plan zijn zienswijzen ingediend om sloop van de bollenschuur te voorkomen. De vraag is of de staat van de schuur en de cultuurhistorische waarde ervan zodanig zijn, dat ook de bollenschuur een gemeentelijk monument kan worden.

 

De woning met een gevelsteen waarop 1603 staat, is al een gemeentelijk monument. Het was vroeger een woning met aangebouwde stal (boerderij De Wolff). Later is de stal bij de woning getrokken om een groter woonhuis te realiseren. Bij de redengevende omschrijving van het monument door de organisatie Dorp, Stad en Land is te lezen, dat het huis zijn waarde ontleend aan 17e eeuwse elementen met 18e eeuwse aanpassingen in de woning. Volgens de beschrijving zijn deze bijzondere elementen en de ouderdom hiervan van bijzonder hoge architectonisch historische en unieke waarde.

Gewelfde kaaskelder

Het oudste gedeelte is een gewelfde kaaskelder met gemetselde trap en gewelf uit het begin van de 17e eeuw. Dit is een overblijfsel van de oude stal. Ook de plavuizenvloer en een alkoof komen uit die tijd. Het tegelwerk in de keuken stamt uit de 18e eeuw. In de kamers zijn tegelplinten met op de tegels een scala aan kinderspelen en dierfiguren. De woning heeft overal kenmerkende balkenplafonds. De bovenverdieping was vroeger in gebruik als hooizolder. Daar zijn nog oude gebinten en spanten met pen en gat verbinding te zien. Dus zonder spijkers of schroeven.

De voorgevel is aan de lange kant van het huis en is te zien vanaf de Stationsweg. Het geheel bestaat uit één bouwlaag met een hoog en steil dak. Nagenoeg in het midden van de voorgevel is de voordeur met daarboven een bovenlicht met een levensboom. Links daarvan zijn 2 hoge raampjes met nog een deur helemaal aan de zijkant. Zijn dit overblijfselen van de aangebouwde stal?

Sinds kort is duidelijk dat de bollenschuur in 1908 tegen de woning is aangebouwd en niet in de zestiger jaren, zoals beschreven staat bij de beschrijving van de monumentale woning. Met dit rapport is men toen op het verkeerde been gezet en daardoor werd de schuur niet monumentwaardig bevonden. Het Cultuur Historisch Genootschap Duin- en Bollenstreek en de VOL streven alsnog toewijzing tot monument na.

In de door hen ingediende zienswijze om behoud van de bollenschuur staat onder andere dat juist de combinatie van groot cultuurhistorisch belang is: de combinatie van de boerenhoeve (huis en aangebouwde stal) uit de 17e eeuw met de bollenschuur uit 1908 en de veranderingen aan het geheel in de loop van tijd. De lage venige strandvlakte tussen de Van Lyndenweg en het vroegere Berkhouterduin (waar nu ongeveer woonzorgcentrum Berkhout is) was vroeger in gebruik als boerengrond met veeteelt (vandaar de kaaskelder). Later werd het zand vanuit de ondergrond naar boven gehaald. Hierdoor ontstond een voor bollenteelt ideale zandgrond Daarom is toen de bollenschuur gebouwd.

Het hele verhaal van verandering van natuur naar kleinschalige landbouw en vervolgens naar onze befaamde bloembollencultuur is bij de woning met de aangebouwde stal, gecombineerd met de bollenschuur goed zichtbaar te maken en mooi te vertellen.

De voorgevel van de woning met 2 deuren.
Foto: Nico Groen

 

 

Foto: Nico Groen

Keukenhof 11 – Schaapskooi

/in /door

De schaapskooi met riet gedekt op het kruispunt van Loosterweg- Noord en de Stationsweg. Deze kooi uit de 19e eeuw is in 1992 herbouwd.

Kadasternummer: C-3306.

Monumentnummer: 511417.

Aan de overzijde van de Stationsweg staat een op cirkelvormige grondslag opgetrokken schaapskooi van boomstammetjes onder een rieten dak, oorspronkelijk vermoedelijk daterend uit het begin van de 20ste-eeuw doch in ca.1992 geheel vernieuwd. Voorbeeld van een in rustieke trant uitgevoerde schaapskooi passend in een landschappelijke aanleg. De schaapskkoi is van belang vanwege het materiaalgebruik en als voorbeeld van landelijke rustieke bouwkunst.

Het Rozenhek van Keukenhof hersteld

/in /door

Iets westelijk van de huidige entree naar het Landgoed Keukenhof ligt nog een toegangspad richting Frederikshof.  Dit pad gaat over een zeer oude brug. De pijlers en het hek van dit rijksmonument zijn vernieuwd.

Sporen van vroeger (Lisser Nieuws)

11 september 2018

door Nico Groen

De basis van deze brug is een gemetseld tongewelf met een eensteens rollaag, zoals je er in de 18de eeuw bij Dever ook een had. Die laatste had een dubbel gemetseld tongewelf vanwege de breedte van de gracht. In het boekje ’Wandel- en Fietsroute over bruggen in Lisse’, uitgegeven door de Vereniging Oud Lisse, wordt de brug bij Landgoed Keukenhof beschreven. Het boek uit 2016 is nog steeds te koop bij de Vereniging.

Op de brug stond vroeger een hek met de naam ‘Rozenhek’ en daarom wordt in het boek het bruggetje voor het gemak Rozenbrug genoemd. In 1860 is het tracé van de huidige Stationsweg gerealiseerd. Daarvóór lag de weg veel zuidelijker en liep vanaf de Van Lyndenlaan rechtdoor tot voorbij het keukenhofterrein. Dit was te dicht bij het kasteel in de ogen van de eigenaren en de weg is daarom na veel vijven en zessen met een bocht om het kasteel heen gelegd. De weg, die toen nog Den Delff heette, was sinds 1837 in bezit van de eigenaar van Keukenhof.

Het bruggetje kan bij het verleggen van de weg rond 1860 gebouwd zijn.

Het is een Rijksmonument en mag natuurlijk niet gesloopt of zomaar veranderd worden. Het boek uit 2016 vermeldt dat de monumentale pilaren en het toegangshek verdwenen zijn. Zij waren daarvoor al jaren in deplorabele staat. Vlak na het uitkomen van het boek is alles keurig vernieuwd in de oude stijl. Er zijn 2 stenen pijlers met een hardstenen afdekplaat in de vorm van een diamant geplaatst. Ook het hek op de brug zelf is in oude stijl vernieuwd. Het gemetselde tongewelf is nog origineel. Keukenhof kan weer trots zijn op het Rozenhek

In 1999 zegt de Rijksmonumentendienst over het hek:

‘TOEGANGSHEK. Ten westen van de huidige hoofdingang bevindt zich een toegangshek, thans in vervallen staat (1999), gesitueerd op een duiker met gemetseld tongewelf. Het hek bestaat uit twee gemetselde pijlers met hardstenen diamantvormige dekplaten en een smeedijzeren dubbel spijlenhek. Waardering TOEGANGSHEK: van algemeen belang vanwege de ouderdom, vanwege de markering van een van de toegangen tot de buitenplaats en vanwege de ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats.’

Stond het Rozenhek wel hier?

De vraag is waar de naam Rozenhek vandaan komt. In het tijdschrift Buiten uit 1914 wordt al gesproken over het Rozenhek. Er staat: ‘Bij het Rozenhek passeerde men de Stationsweg …. al te grote nieuwsgierigheid van wandelaars en ’t verkeer waren er de oorzaak van om de weg langs de boerderij (de Loosterweg die van Voorhout naar Hillegom ging en toen nog vlak langs de ingang van het kasteel liep) op gezichtsafstand ten noordwesten van het huis om te leggen’.

Stond het hek bij deze toegangsweg? Stond er een hek met klimrozen bij een rozentuin, wat goed kan passen bij een tuinontwerp van een kasteel? Voorlopig blijft het gissen, maar het zou wel leuk zijn om uit te zoeken of het Rozenhek oorspronkelijk op genoemd bruggetje stond of mogelijk ergens in de buurt. Wanneer wordt het eerst geschreven over het Rozenhek?

Foto:  Het oude tongewelf met de nieuwe hekpijlers en het nieuwe hek. Foto: Nico Groen

 

 

Kasteel Keukenhof: washuisje in Lisse | Door: Arch (wiki) | Licentie: PDArch (wiki) | Licentie: PD

Keukenhof 1 – Washuis

/in /door

Bakstenen washuisje met een buitenpomp.

Kadaster: A 1302. Monumentnummer: 511412. Bouwjaar: tweede helft 18e eeuw.

Lees meer

17 RIJKSMONUMENTEN VAN KEUKENHOF

/in , /door

Alle rijksmonumenten van landgoed Keukenhof worden genoemd.

Sporen van vroeger (Lisser Nieuws).

10 februari 2015.

door Nico Groen

We vervolgen onze wandeling langs alle 35 geregistreerde rijksmonumenten in Lisse. Nu komen die van landgoed Keukenhof aan de beurt. Volgens het boek uit 2010 ‘Wandel- en fietsroutes Zuid en Noord: Monumenten’ van de Vereniging Oud Lisse staan er 17 rijksmonumenten op het landgoed. Daar is .in 2010 het stationsgebouw van Lisse door aankoop bijgekomen. De meeste gebouwen zijn in de loop van de tijd gerestaureerd.
• Boerderij Middelburg met karnmolen, Loosterweg-Noord 6. Vroeger heette deze boerderij uit de 17e eeuw ‘Mo(r)schveen’. Het voorhuis is in 1868 gebouwd.
• De schaapskooi met riet gedekt op het kruispunt van Loosterweg- Noord en de Stationsweg. Deze kooi uit de 19e eeuw is in 1992 herbouwd.
• De stal van het Jagershuis uit 1926 met als adres Stationsweg 51.
• Boerderij ’t Lammetje Groen, Stationsweg 53/55 . De boerderij dateert oorspronkelijk uit 1650. Later is het uitgebreid.
• Dubbel woonhuis ’t Hoogje met adres Stationsweg 164 en 166. Het dateert uit de 18e eeuw.
• Spoorwegstation, Stationsweg 57 en 59. Het station is gebouwd in 1904/1905.
• Het complex Keukenhof bestaat uit diverse rijksmonumenten. Dit bevat onder anderen, parkaanleg met o.a. de toegangspalen met natuurstenen siervazen bij de oude entree, de oude oprijlaan zelf en het kasteel Keukenhof gebouwd in 1641.
• Het Zwitsers speelhuis in de Frederik’s hof met de z.g. koude bakken (met één gerestaureerd raam) en de oude muren. Oorspronkelijk gebouwd in 1850.
• Het eendenhuis is een z.g. follie. Een romantisch huisje met een schijn duiventil. Follies werden in de 19e eeuw voornamelijk voor de sier neergezet. Het Engelse folly betekent nutteloos gebouw.
• Het koetshuis, tuigkamer, paardenstallen, woningen en tuinmanswoning zijn gebouwd in 1857-1858.
• De hofboerderij van Keukenhof is gebouwd in 1643. Het bakhuisje en karnmolen zijn nog niet gerestaureerd.
• Het washuisje met vrijstaande buitenpomp dateert uit de 18e eeuw.
• Het Sparrenhuisje gedekt met riet heeft een origineel raam

 

 

Van alle 93 gemeentelijke en 35 rijksmonumenten staan er foto’s in het wandel- fietsrouteboek met een uitgebreide beschrijving. Vaak staan er meerdere foto’s en tekeningen uit vroegere tijden bij. Dit boek is te koop bij de plaatselijke boekhandel en bij de Vereniging Oud Lisse.

 

 

 

Het kasteel zelf is een van de rijksmonumenten

Het romantische eendenhuis-follie is een van de rijksmonumenten van Lisse. Foto Nico Groen

landgoed boerderij

Stationsweg 1 – Boerderij ‘De Wolff’

/in /door

Oorspronkelijk een onderdeel van Landgoed Keukenhof. Het huis heeft een gewelfde kaaskelder met plavuizen vloer.

Kadaster: C-2918. Bouwjaar: woonhuis 17e en 18e eeuw, bollenschuur 20e eeuw.

 

Het oudste gedeelte is een gewelfde kaaskelder met gemetselde trap en gewelf uit het begin van de 17e eeuw. Dit is een overblijfsel van de oude stal. Ook de plavuizenvloer en een alkoof komen uit die tijd. Het tegelwerk in de keuken stamt uit de 18e eeuw. In de kamers zijn tegelplinten met op de tegels een scala aan kinderspelen en dierfiguren. De woning heeft overal kenmerkende balkenplafonds. De bovenverdieping was vroeger in gebruik als hooizolder. Daar zijn nog oude gebinten en spanten met pen en gat verbinding te zien. Dus zonder spijkers of schroeven.

De voorgevel is aan de lange kant van het huis en is te zien vanaf de Stationsweg. Het geheel bestaat uit één bouwlaag met een hoog en steil dak. Nagenoeg in het midden van de voorgevel is de voordeur met daarboven een bovenlicht met een levensboom. Links daarvan zijn 2 hoge raampjes met nog een deur helemaal aan de zijkant. Zijn dit overblijfselen van de aangebouwde stal?

landgoed boerderij

Boerderij “De wolff” , vroegr van Landgoed Keukenhof

Voor DSL beschrijving klik hier: Stationsweg_1

Westelijke Randweg 2 en 4 – Boerderij ‘Oud-Zandvliet’

/in /door

Het pand wordt ook wel boerderij ‘Martinus’genoemd en hoort bij Landgoed Keukenhof.

Kadaster: C-3674.  Bouwjaar: Ca. 1700, bollenschuur.

Deze boerderij maakte eertijds deel uit van het buiten Zandvliet. (het gebied waar nu de bloemententoonstelling Keukenhof is. De boerderij ligt op een oorspronkelijk duinrestant. De omgeving is later afgegraven.
Deze boerderij is van het krukhuistype. Er is een uitgebouwde, onderkelderde opkamer. Voorhuis en achterhuis zijn aaneengebouwd. Het voorhuis zal gebouwd zijn aan het eind van de 16de eeuw of aan het begin van de 17de eeuw. In de kelder bevinden zich nog 17de eeuwse tongewelven.
In de 19de eeuw is het voorhuis voorzien van een bollenzolder. Het achterhuis dateert uit de 19de eeuw.
De overgang van veeteelt naar bloembollenteelt is goed herkenbaar aan dit gebouw.
De naam Marinus komt van een vroegere eigenaar Marinus Temminck. Je had ook het Marinuslaantje.

Boerderij Oud Zandvliet

Landgoed Keukenhof Oud Zandvliet

Boerderij Oud-Zandvliet  van de fa. Beelen

Oud Zandvliet vanaf het pad

Voor DSL beschrijving klik hier: Randweg__Westelijke_2-4

Keukenhof 1 – Kasteel Keukenhof

/in /door

Kasteel Keukenhof is onderdeel van landgoed Keukenhof.

Kadaster: 1302. Monumentnummer: 511406. Bouwjaar: 1862. Architect: Elie Saraber.

Het 17de-eeuwse, onderkelderd woonhuis is in 1861/62 naar ontwerp van de architect Elie Saraber tot een neogotisch kasteel verbouwd. Kasteel Keukenhof kreeg in 2006 de erepenning van de VOL voor de restauraties van het gebouw.

Keukenhof in vroegere tijden

Keukenhof 1 – Tuin- en parkaanleg

/in /door

Een Engelse landschapstuin met diverse zichtassen.

Kadaster: A 1202, A 1203, A 1244, A 1245, A 1246, A 1247, A 1269, A 1302, C 3230, C 4202, C 4207. Monument, 511408, Aanleg: 1850. Tuinontwerpers: J.D. en L.P. Zocher.

De historische tuinaanleg van de Keukenhof heeft verschillende stijlperioden doorlopen, waarvan de landschapsstijl die vanaf het einde van de 18de eeuw in fasen tot stand is gekomen deels in structuur en deels in detail nog gaaf aanwezig is. Aan de 17de eeuwse geometrische tuinaanleg herinneren alleen vijf geknotte linden aan de westzijde van het kasteel bij het washuisje. Van de Frans classicistische aanleg uit ca. 1725 resteert alleen de structuur van twee kunstmatig opgeworpen aarden wallen en een heuvel ‘Meer Zicht’, die dwars op het huis geplaatst zijn en waarschijnlijk in de 18de eeuw plaats boden aan een collectie tuinsieraden; deze aanleg maakte deel uit van de Nieuwe Plantage (deel van het noordoostelijke Keukenduin) van de toenmalige eigenaar Van Heemskerck. De ruimtelijke structuur van de buitenplaats is te onderscheiden in een aanleg in landschapsstijl in de directe omgeving van het huis waarin de boerderij, rechthoekige moestuin met speelhuis en een follie zijn gesitueerd; een van oorsprong middeleeuws jachtbos aan de oostzijde; en een coulisselandschap met eendenkooi aan de zuid- en westzijde. De hoofdstructuur van de landschappelijke aanleg rondom het huis, te weten het verloop van de paden, de solitaire boomgroepen en de vijver in het gazon, komt in structuur grotendeels overeen met de situatie op de kadasterkaart uit 1818. Deze aanleg van het park in Engelse landschapsstijl is vanaf het midden van de 19de eeuw door de gebroeders J.D. en L.P. Zocher verder uitgewerkt. De Zochers hebben in 1857 de publieke weg (Stationsweg), die vlak langs het huis liep, met een bocht om het huis verlegd. Het oude tracé is nog goed te herkennen aan de groep eiken en beuken in laanbeplanting. In 1861/62 is de oprijlaan vanaf de Stationsweg met een bocht om het huis heen naar de hoofdingang in de westgevel gelegd ter vervanging van de formele oprijlaan die haaks op de oorspronkelijke voorgevel (noord) stond. Waarschijnlijk hebben de Zochers het ontwerp hiertoe gemaakt. De zeven beuken aan het begin van de nieuwe oprijlaan dateren uit het begin van de aanleg. In de directe omgeving van het kasteel zijn solitairen, struikgroepen en een vijver in het gazon gesitueerd. Voor de beplantingen is veel ‘Oosters plantsoen’, zoals rododendron, oosterse duizendknoop en Japanse bamboe gebruikt. In hoeverre de beplantingen reeds aanwezig waren is niet bekend. Het is wel bekend dat een deel door de baron is geleverd, dat door de Zochers zo is verdeeld dat ‘het de aangenaamste schakering kon opleveren’. Vanaf het kasteel lopen verschillende zichtassen namelijk een zichtlijn naar het oosten tussen de reeds genoemde aarden wallen beëindigd door de heuvel Meer Zicht, een brede zichtas in westwaartse richting over de weilanden tussen boscoulissen beëindigd door de inmiddels gesloopte boerderij Sixenburg en twee diagonale zichtassen richting de Stationsweg. Al deze vista’s zijn thans nog gaaf aanwezig. Ten noordwesten van het huis ligt de ommuurde moestuin oorspronkelijk ingericht als een Engelse bloementuin (zie foto tijdschrift Buiten 1914). Van de aanleg met bloemperken gescheiden door grind is alleen de berceau van wingerd over, die loodrecht op het speelhuis staat. In het achterste gedeelte van de tuin zijn thans enkele vakken in gebruik als bloemen- en moestuin. Tussen tuinmuur en voorpark zijn acht linden in een cirkel (kraal) geplant. Deze plek wordt aangeduid als ‘de manege’, omdat het gebruikt werd voor het afdraven van paarden. De linden dienden als parasol. Onlosmakelijk met de buitenplaats verbonden is de 17de-eeuwse boerderij (zie onderdeel 4). Het tuingedeelte bij deze boerderij bestaat vanouds uit een moes- en fruittuin. Tegen de oostmuur en op het binnenerf tussen de vooruitspringende vleugels staan enkele oude moerbeien, taxussen en linden. Een rechte beukenlaan verbindt de boerderij met het koetshuis annex tuinmanswoning. Het achter de aarden wallen liggende bosperceel – oudste bosbezit deel van het Keukenduin -, is in gebruik als jachtbos en lusthof. De slingerende, deels nog komvormige paden leiden door het hakhoutbos langs een enkele solitaire beuk.

Het park rondom kasteel Keukenhof