Berichten

Gracht te Lisse ca. 1910

Oud Nieuws: GESJOEMEL MET BELASTING OVER ROGGE

/in /door

Molenaar Adriaan Luck van de Korenmolen aan de Grachtweg werd in 1739  in staat van beschuldiging gesteld van wegen fraude. Hij wordt er van verdacht belasting op het malen van meel te hebben ontdoken. Hij krijgt een boete en wordt voor een half jaar verbannen.

Dirk Floorijp en Judith Harren

Nieuwsblad Jaargang 17 nummer 4 Herfst 2018

Aan het eind van de Grachtweg stond van 1569 tot 1964 molen “De Korenbloem” in Lisse. Bij ons bekend als de molen van Beelen. De molen heeft vele eigenaars gekend. Met wisselend succes probeerden zij er hun dagelijks brood te verdienen. Één van hen had daar een minder gelukkige hand in, Adriaan Johannes Luck deed zijn naam geen eer aan. We treffen hem aan in november 1736 in Leiden, waar hij wordt gegijzeld (vastgehouden) op beschuldiging van fraude. Het verhaal gaat over zijn misstap.

Craqueel dingboek van zaken

Arij Luck, korenmolenaar, geboren in Monster 1704, getrouwd met Lucretia de Hoij, moet verschijnen voor schepenen van Leiden. Hij is aangeklaagd door Cornelis van der Cocq, pachter van de impost (belasting) op het gemaal. Over alle graan dat gemalen wordt, moet impost worden betaald, het zogeheten ‘gemaal’. Arij wordt ervan beschuldigd deze impost ontdoken te hebben. De schepenen van Leiden hebben ook tot taak recht te spreken over zaken die betrekking hebben op de invordering van deze belasting. Zij heten in die functie heel chique: commissarissen van de gemene landsmiddelen over Leiden en Rijnland. De zaak is vastgelegd in het craqueelboek. Volgens Cornelis van der Cocq, de eiser, heeft molenaar Arij op een nacht stiekem 6 zakken door hem gemalen rogge, waarop de impost is betaald, afgevoerd met zijn wagen en vervangen door 6 zakken nog ongemalen rogge, die niet in de boeken van de impost vermeld staan. De procureur die Cornelis van der Cocq vertegenwoordigt eindigt zijn betoog met de eis, dat Arij wordt veroordeeld tot verbeurdverklaring van de 6 zakken ongemalen rogge en van de wagen waarmee het delict zou zijn gepleegd, een boete van 6 x 300 gulden voor elke zak, een boete van 200 gulden en van 1.000 gulden wegens overtreding van verschillende wetten. Hij verlangt ook nog dat Arij in het openbaar zal worden gegeseld, en voor altijd verbannen uit Holland en West-Friesland. Met deze rechtszaak is de kous nog niet af voor Arij. Ook in Lisse zijn er mensen die een appeltje met hem en zijn partners in crime te schillen hebben. Zoals de eigenaresse van de 6 zakken gemalen rogge, de piepjonge broodbakster Aagje Ottensdr Cranenburg (1720 dochter van Otto Cranenburg (1690 -1773) en Adriana Simonsdr. Hoogkamer (1691 – 1751). Uit haar naam treedt haar vader Otto op (tot een jaar of  60 geleden werden vrouwen voor de wet als handelingsonbekwaam beschouwd). Arij moet getuigen ten overstaan van schout en schepenen van Lisse. Dit verslag is bewaard gebleven.

Aanleiding en toedracht

Een van de klanten voor wie Arij maalt, is Jan Barendse Kluijt, bakker in het Oosteinde te Lisse. Jan is in mei van dat jaar getrouwd met Maartje Klaas van der Hans, heeft pas een dikke som geld geleend. Blijkbaar heeft hij nogal moeite de eindjes aan elkaar te knopen, en spreekt met Arij een handeltje af waarbij hij zonder de impost op ‘t gemaal te betalen, toch zijn rogge kan laten malen. De bakkers leveren zelf aan de molenaar de zakken met ongemalen rogge. Als bewijs dat de impost betaald is, hoort er bij die zakken een cedulle van de collecteur te zijn (bewijsbiljet). Op 3 oktober 1736 komt Jan, langs de molen lopend, ter ore, dat Aagje Cranenburg, de broodbakster, 6 zakken harde rogge (ongemalen rogge) gemerkt A.O., en voorzien van de impost-cedulle, door haar knecht naar Arij’s molen heeft laten brengen. De rogge is daar gemalen en in de 6 zakken teruggestort. Jan zegt tegen Arij dat hij dringend om gemalen rogge verlegen is, maar hij heeft geen cedulle, want hij heeft de impost op ‘t gemaal niet betaald. Hij stelt voor: ‘breng mij die 6 sakken meel’. Jan durft er alleen zelf zijn handen niet aan te branden, hij laat een ander de kooltjes uit het vuur halen: ‘Ik ben verlegen ende bevreest, om daar juyst selfs bij te wesen. Ook durf ik het met mijn knegt, die een nieuweling is, niet wagen, dan sal ik Frans van Gerwen of Abraham bij u geven. Kiest welke van beyde gij bij u wild hebben’ . Waarop Arij zegt : ‘als gij den Frans bij mij geeft, die heb ik liever als Bram’. (Frans van Gerwen, geboren in Hillegom 1695, gehuwd met Marretje Jochems Stellingwerf). Jan: ‘ik sal de sleutel van mijn schuurtje in de goot leggen. Ende ik sal 6 sakken rogge, hard goed, in dat schuurtje gereed setten, ende 2 sakken ledig, om door middel van de ledige sakken het meel over te storten in mijne sakken, ende in plaats van dat meel, het harde goed van mij wederom te storten in de sakken van Aagje Ottens’. Arij gaat akkoord met het voorstel, waarom hij dat doet verhaalt de geschiedenis niet, Jan zal hem wat geld hebben toegeschoven. Jan Barendse neemt afscheid van Arij en zegt: ‘ik sal u dan verwagten, soo als het geseyd is, ende ik sal Frans bij u geven’. Om 1 uur ‘s nachts klopt Frans van Gerwen bij Arij aan, roepende: ‘Molenaar hoor je wel?’ Arij staat op, en gaat met Frans naar zijn molen, waar hij de 6 zakken gemalen rogge van Aagje Ottens van bovenin de molen naar beneden laat zakken, met hulp van Frans de zakken op de schouders neemt en op zijn wagen laadt. Met het paard van Jan Kluijt voor de wagen gespannen, rijdt hij naar de werf van Jan, pakt de sleutel die volgens afspraak in de goot van het schuurtje is klaargelegd, doet de deur van het schuurtje open. Met behulp van 2 klaarliggende lege zakken stort hij de gemalen rogge uit de zakken van Aagje over in die van Jan, en de inhoud van de 6 zakken harde rogge van Jan stort hij over in die van Aagje. Frans helpt hem de 6 zakken met harde rogge weer op de wagen te tillen. De schuur wordt gesloten, de sleutel teruggelegd in de goot boven ‘t schuurtje. Frans klopt bij Jan aan, en vraagt om een soopje (borreltje). Jan reikt hun over de deur een fles jenever aan, waaruit Arij en Frans elk een paar slokken nemen. Arij zegt tegen Frans: ‘rijd nu met de wage henen, ik sal met u gaan’. Frans rijdt met wagen, paard en de 6 zakken waarin nu de ongemalen rogge van Jan zit, tot aan het zogeheten slop, waar Arij tegen Frans zegt: ‘ik ga de mole open doen, volgt mij soetjes na’. Frans volgt hem met de wagen tot op de molenwerf.

Arrestatie

Op hetzelfde moment wordt Frans door 4 ‘manspersonen’, waaronder ene Jan, een diender van Leiden, aangegrepen en gedwongen met wagen, paard en de 6 zakken harde rogge van daar te rijden naar het rechthuis in het dorp. Arij gaat naar huis en vertelt aan zijn vrouw Lucretia wat er is voorgevallen. Samen achten zij het raadzaam naar het huis van Jan Kluijt te gaan. Ongeveer om half 6 in de ochtend komen zij daar en vinden Jan en zijn vrouw Maartje thuis. Onthutst vertellen zij aan het echtpaar hoe Frans van Gerwen met wagen en al aangehouden is. Bakker Jan ziet het allemaal niet zo somber in, althans niet voor zichzelf. Jan, de leperd, zegt: ‘ik sal sweren, dat ik swart worde, dat ik er niet van en weet, ik hebbe er niet bij geweest’. Arij brengt in, dat Jan niet zal kunnen ontkennen dat hij er wel van móest weten, en hun zelfs een soopje over de deur heen heeft gegeven. Om 10 uur meldt Jan zich bij de molen om zijn paard op te halen (dat voor de wagen gespannen was geweest). Hij vraagt aan Arij: ‘wat seyt Ot (Otto Cranenburg, de vader van Aagje) ervan dat het harde koorn in haer sakken was.’ Waarop Lucretia antwoordt: ‘Otto sal het noch swijgen, als hij daarvan geen schade en heeft.’ Jan ziet dat anders: ‘ik dogt niet dat Ot soo goed was, maar als Arjaantje het weet, sal se het over ‘t geheele dorp brengen’. Volgens Jan zal Arjaantje, met wie Adriana Hoogkamer, de vrouw van Otto bedoeld zal zijn, het verhaal in het hele dorp rondbazuinen! Tenslotte verklaart Arij dat Frans op 5 oktober de 6 zakken harde rogge van Jan Kluijt, in de zakken die eigendom zijn van Aagje Otten, met het merk A.O., naar Leiden heeft moeten brengen, en dat Arij op 7 oktober door de pachter van het gemaal, Cornelis van der Kok, van Lisse naar Leiden is gebracht, waar hij gegijzeld is in afwachting van de rechtszaak.

De uitspraak

Craqueel dingboek van zaken

De schepenen commissarissen van Leiden doen uitspraak. De boetes zoals die door de aanklager geëist werden, moet Arij betalen, + de kosten van de afwikkeling van de zaak. Hij zal niet publiekelijk gegeseld worden. Wel wordt hij verbannen, niet voor altijd, maar voor de duur van 6 jaar uit Leiden en het gebied dat onder Rijnland valt, ‘op poene van zwaarder straffe’. Een zware straf voor het ontduiken van belasting, zeker voor onze begrippen. Daar komt het ernstiger vergrijp bij, dat de molen een ambachtskorenmolen is, waar iedereen in Lisse zijn koren moet laten malen. En als molenaar heeft Arij een eed afgelegd dat hij geen graan zal malen, waaraan het biljet van de impost ontbreekt. In hoeverre Arij’s kompanen, Jan Barendse Kluijt en zijn vrouw Maartje van der Hans en Frans van Gerwen zich moesten verantwoorden, moet nog blijken. Jan en Maartje raken uiteindelijk aan lager wal. In 1745 wordt de insolvente boedel van hun bakkerij en winkel verkocht.

Justitiële molens malen langzaam

Arij en zijn vrouw Lucretia die in tweede instantie mede wordt verbannen, verdwijnen uit het zicht. Lisse is voor hen de eerste 6 jaar verboden gebied. De torenhoge boetes kunnen zij vast niet betalen. De molen en het bijbehorende huis worden geveild. Het wordt een slepende affaire, omdat niet alleen pachter Cornelis de Cocq en de belasting zijn getild. Aagje Cranenburg, de eigenaresse van de 6 zakken verwisselde rogge, eist schadevergoeding. Maar er zijn meer gedupeerden. Een aantal crediteuren trekt gealarmeerd aan de bel, waarvan de belangrijkste zijn Lenard Willemsz Oote en Cornelis Adriaensz van der Zaal. Om de molen te kunnen kopen heeft Arij 2 jaar eerder een hypothecaire lening bij hen afgesloten. Jarenlang juridisch getouwtrek volgt, wat ongetwijfeld de kosten nog verder opdrijft.

Korenmolen te koop in Lisse

De veiling die eind januari 1737 in het rechthuis van Lisse zou plaatsvinden, wordt uitgesteld tot oktober 1738. Onder het toeziend oog van de Leidse schepenen in herberg de Burcht te Leiden, wordt de molen geveild en mag Lenard Willemsz Oote (1679-?, gehuwd met Maria Jansdr. Vlaenderen), zich voor 2.250 gulden eigenaar noemen. Pas in de herfst van 1739 wordt met een laatste ingediende onkostennota een dikke streep gezet onder deze geschiedenis.

Bronvermelding

NA ORA Lisse transportakten

RAL ORA Leiden, toegang 0508 inv 129 DD

NA gahetna kaartencollectie

VOL beeldarchief

1ste Poellaan 65 - Poldermolen van de Zemelpolder

1ste Poellaan 65 – Poldermolen van de Zemelpolder

/in /door

De molen is een achtkantige bovenkruier op een onderbouw van bakstenen.

Kadaster: D-8293. Bouwjaar: waarschijnlijk 1743, herbouw 2003.

In het bovenwiel stond het jaar 1743 ingekerfd. De molen werd gebruikt om de Zemelpolder droog te houden. In 1999 is de molen afgebrand, in 2003 herbouwd.

Het is een achtkantige bovenkruier, een grondzeiler. De gemetselde onderbouw is van rode baksteen. De bovenbouw is van hout, gedekt met riet. Het kruiwerk bestaat uit een overring en een onderring. Het kruiwerk is m.b.v. de staart en het kruirad vanaf de grond te bedienen. Bovenwiel met kammen en een vang. De vlucht van de molen is ~ 19.30 m (oorspronkelijk was dit minder, nl 17.90 m en later 18.60m)

Oorspronkelijk was het een schepradmolen, later werd een vijzel gebruikt.

Midden 17e eeuw waren er 2 kleine poldertjes in het gebied waar nu de zemelmolen ligt.(samen niet groter dan 50 morgen). Ieder met een eigen watermolen. In 1662 werd besloten om de polders samen te voegen en voortaan door 1 molen te laten bemalen.

Op een oude kaart uit 1687 staat de polder vermeld als Hemelpolder, maar op andere kaarten staat Zemelpolder. Mogelijk is de naam een verwijzing naar “kleine” polder. Een oude betekenis van het woord zemel schijnt klein te zijn.

Wanneer de eerste molen na het besluit van 1662 is gebouwd is niet bekend. Het oudste zekere jaartal is het jaar 1743 wat in het bovenwiel gekerfd stond.
In het archief van Rijnland staan in 1806 gegevens over de molen bekend. Het is een wipwatermolen en de maten van o.a scheprad en wachtdeur worden in duimen omschreven. De te bemalen polder is 42 morgen en 489 roe groot ( 45 ha).
In 1871 (na de Franse tijd waarbij het metrisch stelsel wordt ingevoerd) wordt een meting in cm. opgegeven.
Uit 1904 zijn weer metingen bekend en gaat het om een polderoppervlak van 71 ha.
Tussen de beide laatste metingen zijn grote verschillen. Mogelijk zijn er grote reparaties verricht of is de molen zelfs vernieuwd.

Oorspronkelijk werd de molen alleen door één van de landeigenaren, of hun knechten, in werking gezet wanneer dat nodig was.

Tot 1928 is de molen in bedrijf als schepradmolen. Dan wordt een elektrisch aangedreven vijzel geplaatst. Geleverd door machinefabriek Spaans uit Haarlem. Met ijzeren roeden van 19.30 meter en een gietijzeren as. Voor deze aanpassing moesten de Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland toestemming geven, aldus schrijft de toenmalige polderbestuursvoorzitter J.W.A. Lefeber.

In 1943 kocht de gemeente de molen. Voor een symbolisch bedrag van 1 gulden. Grote herstelwerkzaamheden aan het kruiwerk werden hierna uitgevoerd.
Toen er in het voorjaar van 1945 geen elektriciteit meer geleverd werd heeft men de polder met behulp van een automotor bemalen.
In 1973 was er, door het lange stilstaan ( sinds 1928 was er elektrisch bemalen), weer een restauratie nodig. Vanaf die tijd werd de zemelpoldermolen bemalen door leden van het Gilde van Vrijwillige Molenaars. Jan van der Veek en later Pieter van der Veek en zijn vrouw Helga zijn zeer betrokken bij de molen. Er wordt regelmatig gewezen op het feit dat de molen vanaf de 60er jaren van de vorige eeuw steeds meer omsloten wordt door bebouwing en begroeiing.

De molen was rijksmonument, maar werd na de brand in 1999 van de monumentenlijst geschrapt. Alleen de veldmuren bleven na de brand over.
De molen werd weer naar zijn oorspronkelijke vorm gereconstrueerd, dus geen elektrisch aangedreven vijzel, maar weer als vanouds met een scheprad.

Dit kon ook omdat de vijzel in 1928 in de watergang van het scheprad was geplaatst.

De wederopbouw van de molen was mede mogelijk door een inzamelingsactie onder de burgerij. (april 2000). In 2003 was de molen weer herbouwd. Molenmaker was Verbeij. In het gras naast de molen ligt de bovenas van zijn voorganger, die na de brand is afgekeurd.

De molenwerf is redelijk oorspronkelijk. De molenbiotoop is aangetast door omliggende bebouwing en beplanting. Er is te weinig ruimte om de molen.
Vrijwilligers zorgen er voor dat de molen geregeld draait. De molen staat sinds 2008 op de gemeentelijke monumentenlijst.

De Zemelpoldermolen in 1935

De Zemelpoldermolen verloor zijn wieken in 1950 door een storm

1ste Poellaan 65 - Poldermolen van de Zemelpolder

De molen na de herbouw in 2003

DAAR BIJ DIE MOLEN: stukje Lisse in Nieuw-Zeeland

/in /door

Sientje en Cor Slobbe emigreerden begin vijtiger jaren naar Nieuw-Zeeland. Na zijn pensionering bouwde hij een molen, Die lijkt op de korenmolen van Lisse. Hij woonde oorspronkelijk op Vreeburg.

Deen Boogerd – Annette Heus

Nieuwsblad Jaargang 17 nummer 2 Lente 2018

In de jaren vijftig van de vorige eeuw verlieten veel mensen Nederland om elders hun geluk te beproeven. In de periode 1947-1963 bereikte het aantal overzeese emigranten een peil van 410.000. zo’n 3,5% van de Nederlandse bevolking. De meerderheid (147.000) ging naar Canada. Australië (119.000) en de Verenigde Staten (76.000) waren populair. Overige emigranten vestigden zich in Zuid-Afrika, Brazilië maar ook gingen er veel naar Nieuw-Zeeland. Zo ook onze buren van Vreewijk 35.

A. Leentje Vrijburg-Blom met dochter Ida op schoot, Cobie Boogerd staat te kijken links op schommel Sientje Slobbe. B. Links Deen en Cobie Boogerd en rechts Hans Slobbe. Het werkplaatsje achterin. C. Vreewijk richting Heereweg D. Vreewijk richting Wilhelminastraat E. Poort tussen Vrijburg 37 en de Rooi 39 F. De “werft“, in onze tijd moest je in de schuur naar de poepdoos.

“Beste buurtjes we komen jullie vertellen dat we gaan emigreren naar Nieuw-Zeeland en komende maand is het al zover”. Zo ongeveer zullen Sientje en Cor Slobbe het in ons buurtje verteld hebben. Zij woonden toen ongeveer vijf jaar naast ons in Vreewijk. Ik (Deen) kan mij nog herinneren dat buurman Cor altijd bezig was in zijn schuurtje achter in de tuin. Hij was timmerman en bouwde daar o.a. een roeiboot. Toen de boot klaar was sjouwde een groepje buurtbewoners de boot via de Willemskade naar de Nieuwsloot voor een proefvaart. Wij mochten een stukje meevaren, er was geen lekje te bekennen, stukje vakwerk. Dat vakmanschap was welkom in Nieuw-Zeeland. Met een bal in de hand legden ze ons uit dat ze ongeveer aan de andere kant van die grote ronde aardbol gingen wonen. Best wel raar want daar aan de onderkant loop je wel op z’n kop, dat is toch stom! Een maand later vertrokken zij uit Rotterdam met nog heel veel meer Nederlanders die hun geluk ergens anders gingen zoeken. Cor had al zeebenen want in 1951 kwam hij terug van een 10 maanden durende missie langs de Koreaanse kust. Hij was toen uitgezonden op één van de schepen van de Nederlandse Marine die deelnamen aan de Koreaanse oorlog onder de vlag van de V.N. Net na zijn terugkomst trouwde hij met zijn Sientje (Stien) en ze gingen wonen in Vreewijk, daar werden hun eerste twee kinderen geboren, in Nieuw-Zeeland kregen ze nog twee kinderen. Hans kan ik me nog wel voor de geest halen, hij had een vergroeiing in zijn rug en moest iedere avond in een krom bedje vast gelegd worden om die vergroeiing te verhelpen. We hebben vernomen dat hij nu in Thailand woont, de rest van het gezin woont wel in Nieuw-Zeeland; ook onze oude buurvrouw Sientje zou nog in leven zijn. Buurman Cor is in 2007 gestorven op 78-jarige leeftijd. Cor Slobbe heeft daar wel iets heel moois mogen bouwen. Een prachtige stellingmolen die wel heel erg veel gelijkenis heeft met de graanmolen van Beelen “De Korenbloem”.

Waarom emigreren

Belangrijke motieven om te emigreren vormden het sombere economische toekomstperspectief, het huizentekort en de dreiging van een 3e wereldoorlog. Nieuw-Zeeland ontving de emigranten met open armen terwijl voor andere landen strengere regels waren. Gezinnen mochten alleen de oversteek naar Canada maken als ze gezond waren. Nederlanders leken veel op Engelsen en assimileerden snel. Eenmaal aangekomen in het land begon er een nieuw leven wat toch minder rooskleurig was dan voorgesteld. Veel emigranten kwamen in opvangkampen. De Nederlanders werkten hard om een nieuw bestaan op te bouwen. Heimwee was een serieus probleem, veel mensen kregen daar erg veel last van. Om die reden keerde uiteindelijk een vijfde deel van de emigranten terug naar Nederand. Velen bleven hun leven lang spijt houden van de beslissing om te emigreren. Het gezin van Cor Slobbe was een blijvertje en zij hebben daar een nieuw bestaan opgebouwd.

Overgehaald

Helena, de zus van Cor, was al in 1951 samen met haar man Jan Turk uit Sassenheim vertrokken naar Nieuw-Zeeland. Jan Turk werkte zich in Nieuw-Zeeland op van melkboer tot eigenaar van één van de grootste kippenbedrijven van dat land. Zij haalde Cor over om ook te komen en ze vertelde dat het er economisch gezien een stuk beter was. De impressie van Vreewijk op de vorige pagina laat wel een beetje zien dat het niet de meest florissante straat van Lisse was. Er was wel saamhorigheid, men zat immers allemaal in hetzelfde schuitje. Niemand had een cent te makken, als vrijdags het loonzakje van pa binnen kwam moest er eerst afgerekend worden bij de buurtsuper van Knook. Zomeravonden speelden zich buiten af  op de “werft”. Je kon er vanuit je bed tot laat in de avond sterke verhalen meeluisteren en ook soms serieuze praatjes horen van de buurtjes onder elkaar. Cor en Sientje woonde met hun 2 kinderen naast ons op Vreewijk 35. In 1957 is het gezin ook geëmigreerd naar Nieuw-Zeeland. De zussen van Cor, Ria en Greet, kunnen zich niet zoveel herinneren, ze waren te jong om het goed te begrijpen. Ze wisten nog wel dat er een grote touringcar in De Engel stond met heel veel mensen erin. Daar werden ze uitgezwaaid door de familie, ruim een maand later kwamen ze aan in Wellington waar ze verwelkomd werden door zus Helena met haar man. In Wellington werden nog twee kinderen geboren en later vestigde het gezin zich in Foxton, gelegen aan de grote verkeersweg van Auckland naar Wellington op het Noorder Eiland. Cor was een timmerman en een harde werker, door zijn vakmanschap en studie is hij opgeklommen tot adjunct-directeur van de Gemeentewerken aldaar.

Dirk van Til en Jan Langen

Dirk en Jan waren ook geëmigreerde bollenstrekers. Dirk kocht een stuk grond bij Foxton om samen met Jan Langen een bloembollenkwekerij te beginnen. De streek deed ze sterk aan Holland denken, zo kwamen zij op het idee om daar een echte Hollandse molen te bouwen. Het bollenavontuur kwam niet van de grond een virus in de bollen was niet klein te krijgen en het klimaat werkte ook niet mee. Dirk van Til gooide het bijltje er bij neer en vertrok naar Australië. Jan Langen bleef achter met nog steeds die belofte een molen te gaan bouwen. Eigenlijk had hij er niet zo veel zin meer in. Maar Corrie, de vrouw van Jan, zei tegen hem dat hij toch niet iedereen zo kon laten vallen. Er waren mensen die er al veel energie in hadden ingestoken. Ook was al heel wat geld binnen gekomen om dit project te steunen. Zo motiveerde zij haar man om er toch weer mee aan de slag te gaan. Hij zocht hulp bij familie, vrienden en kennissen in Nederland. Via hen kwam hij in contact met molenrietdekker Kleinjan uit Den Ham. Zo kreeg Jan zijn bouwtekeningen.

Timmerman en molenmaker Cor Slobbe

Replica van de korenmolen De Korenbloem

Het vakmanschap van Cor Slobbe was daar ook niet ongezien gebleven en als adjunct directeur wist hij hoe je mensen moest aansturen en organiseren. Daarom peilde Corrie Langen Sientje, de vrouw van Cor Slobbe, want ze wist dat Cor met pensioen zou gaan. Dus Cor werd aan het denken gezet en vroeg aan Jan de tekeningen en het bestek van de molen. Na een grondige studie zei hij “ik maak deze molen”. Zo zijn de raderen weer gaan draaien. Er werden vrijwilligers enthousiast gemaakt om de klus te klaren. Terwijl Cor begon met een molen op schaal te bouwen ging Jan Langen aangespoord door zijn vrouw op subsidiejacht en klopte hij bij allerlei instanties en bedrijven aan. Cor ging niet over één nacht ijs maar bouwde eerst een schaalmodel 1:5. Helaas bleek het schaalmodel te groot en moest de vloer worden uitgediept om het model naar buiten te krijgen. Niet veel later begon hij aan de bouw van de echte molen. Door het grote vakmanschap van Cor kon de molen wel tegen een stootje en is een lust voor het oog. Het is een toeristentrekker geworden. Tegenwoordig is er een winkeltje in gevestigd. Daar worden Hollandse produkten verkocht, zoals hagelslag dropjes, delftsblauw en natuurlijk klompen. Sinds kort is er ook een Hollands restaurant “The Dutch Oven”, waar worstenbroodjes en allerlei stamppotjes op de menukaart staan. Cor is inmiddels overleden, zijn vrouw Sientje leeft nog. Sientje is daar bekend als Cecillia Slobbe en woont in East Foxton Beach. De molen zal nog lang aan Cor Slobbe doen denken. ■
Nostalgie op Queen’s Day in Wellington

Klein stukje uit een interview door Hans van Kregten
Dit portret van Cor hangt in de entree van “De Molen”. Een trotse man die bezoekers welkom heet in een stukje Holland aan de andere kant van onze aarde. Een Lisser!
,,Ja, dat doet je toch wat”, zegt John Turk na het zingen van het Wilhelmus. ,,We voelen ons Kiwi, maar op zo’n moment ben je toch weer Nederlander”, zegt de eigenaar van een pluimveebedrijf in Foxton, 100 kilometer van Wellington. Turk zegt een speciale band met koningin Beatrix te hebben. ,,Ik heb haar als prinses samen met prins Claus in Nieuw-Zeeland ontmoet. Daar heb ik nog een foto van. Daar kun je in Nederland deuren mee openen.”
Zijn plaatsgenoot Cor Slobbe, net als Turk een halve eeuw in Nieuw-Zeeland, glimlacht. In zijn pensioenjaren leidde Slobbe de bouw van een heuse Nederlandse molen in zijn dorp. ,,Molens zijn toch typisch iets van Nederland en we hadden hier een symbool van onze immigratie nodig. ‘  NRC 30-april-2004.

Klein stukje familiegeschiedenis

Cornelis Petrus Nicolaas Slobbe geboren te Lisse op 06-12-1929. Als kind van Johannes Hubertus Slobbe geboren te Lisse op 16-04-1901, overleden te Lisse op 10-12-1968, en van Johanna de Vries, geboren te Haarlemmermeer 02-10-1904 overleden op 23-05-1985 te Lisse. Cor kwam uit een gezin met 13 kinderen. 1. Petrus Jacobus geboren 1927 2. Johanna Maria geboren 1928 3. Cornelis Petrus Nicolaas geboren 1929 4. Helena Johanna geboren 1931, overleden 1932. 5. Helena Johanna geboren 1932 getrouwd 1953 met Johannes Turk geboren 1930 6. Jacobus Petrus Joannes geboren 1934 7. Thomas Joannes geboren 1935 8. Johannes Franciscus geboren 1939, overleden 1947 9. Bernardus Jacobus geboren 1938 10. Hendrikus Johannes geboren 1939 11. Fransiscus Johannes geboren 1942 12. Maria Johanna Apolonia geboren 1945 13. Margaretha Maria geboren 1946. Van dit gezin zijn 4 kinderen geëmigreerd.

Interieur van “The Dutch Oven”, zuurkool met worst, jus in een kuiltje erbij meneer? “De Molen” lijkt echt op die van Beelen.

 

Bij de voorplaat: een replica van molen de Korenbloem

/in /door

In Nieuw Zeeland  staat  een replica van de molen die ooit bij ons aan de Gracht stond “de Korenbloem” van de fa. Beelen.

Redactie

Nieuwsblad Jaargang 17 nummer 2 Lente 2018

Replica van de korenmolen De Korenbloem

Er kwamen niet alleen mensen van verre om zich hier te nestelen. In de jaren van de wederopbouw vertrokken ook heel veel Nederlanders naar verre streken. Door hard werken bouwden zij aan een nieuw bestaan. Er waren er die kregen ernstige heimwee en kwamen weer terug als het kon! Anderen konden zo’n terugreis niet betalen en moesten er wel het beste van maken. Maar de meesten die de stap maakten slaagden er uiteindelijk in om elders hun plekje te veroveren. Zo ook de mensen van Vreewijk 35, Cor en Sientje Slobbe stapten met hun tweekinderen op de boot naar de andere kant van de wereld. Cor was timmerman van beroep en nog een heel goede ook. Dan kom je wel verder als je in New-Zealand flink aan de weg timmert en dat deed hij dan ook. Hij bouwde niet alleen een nieuw bestaan maar ook ook een stukje HOLLAND’S GLORIE in de vorm van een prachtige korenmolen. Die welliswaar toevallig, maar vrijwel een replica is van de molen die ooit bij ons aan de Gracht stond “de Korenbloem” van de fa. Beelen. Een prachtig stukje Lisse aan de andere kant van ons bolletje.

OP OPENMONUMENTENDAG DOET DE POELMOLEN MEE

/in /door

De Poelpoldermolen is in 1676 gebouwd voor bemaling van ‘De Bedijkte Lisserpoel’.  Het rijksmonument wordt beschreven.

Sporen van vroeger (Lisser Nieuws)

29  augustus 2017

door Nico Groen 

Op 9 september wordt weer de Openmonumentendag georganiseerd. Er zijn maar liefst 20 deelnemende monumenten in Lisse.  Één daarvan is de Grote Poelmolen aan het einde van de 3e Poellaan (Rooversbroekdijk 100). Molenaar Jan van Schalkwijk, vrijwillig molenaar en bewoner laat de molen dan graag zien.
Hij hield op 12 juni jl. een leuke lezing voor de VOL over vele wetenswaardigheden van de molen. Een vijftigtal belangstellenden hoorde in de Vergulde Zwaan aan de Havendwarsstraat 4 bijvoorbeeld hoe de wiekentaal werkt.
 
Het rijksmonument is gebouwd in 1676
De Grote Poelmolen of de Lisserpoelmolen is een rijksmonument en mag dus niet zomaar worden veranderd. De molen is gebouwd in 1676 voor de bemaling van de Lisserpoelpolder, die van origine 235 ha groot is.  In 1986 kwam de molen in handen van de Rijnlandse Molenstichting.
De molen is niet zo erg groot, maar wordt zo genoemd omdat hij 2 kleine molentjes aan het einde van de 2e Poellaan verving. Deze waren bij de drooglegging van de Poelpolder in 1624 gerealiseerd, maar konden de waterafvoer niet aan. Het is een forse houten, achtkantige bovenkruier met riet gedekt en met lage veldmuren van 0,50 meter hoog. De molen heeft een vlucht van 26,90 m. Het water wordt met een vijzel 3,40 m omhoog gebracht. Een vijzel is een schroefachtig mechaniek. Bij de bouw van de molen werd de vijzel al gemaakt. Dit was toen nog een erg experimenteel werktuig. Hoewel de molen nog steeds functioneel is wordt hij niet meer gebruikt voor het op peil houden van de waterhuishouding van de gecombineerde Poel- en Rooversbroekpolder. Deze functie van de molen is overgenomen door een elektrisch gemaal net ten noorden van de molen. Daar wordt het overtollige water van de Poelpolder omhoog gepompt en gespuid in het restant van de Achterringsloot, dat in open verbinding staat met de Ringvaart. Deze Achterringsloot tussen de Rooversbroek en de Poelpolder is in 1959 gedempt.
De molen kan in noodgevallen dus nog steeds water omhoog brengen. Dat water gaat vanaf de molen rechtstreeks naar de Ringvaart. Daarom is er in het fietspad een bruggetje over dit water gerealiseerd. In het boek ‘Wandel- en fietsroutes langs bruggen in Lisse’ uit 2016 worden ook dit bruggetje en de molen beschreven. Dit boek is nog steeds verkrijgbaar bij de Vereniging Oud Lisse.

Sponsors in 2018 nodig
Het comité Openmonumentendag Lisse organiseert de dag dit jaar voor de laatste keer onder leiding van Emma Schuuring.  De organisatie wordt overgenomen door een werkgroep van de Cultuur-Historische Vereniging “Oud-Lisse”. Om ervaring op te doen lopen enkele leden van de VOL al een paar jaar mee met het comité. Wat dat betreft worden er daarom in 2018 geen problemen verwacht. Wat wel spannend wordt zijn de financiën. De gemeente Lisse heeft in al haar wijsheid besloten om volgend jaar voor het organiseren van de Open Monumentendag geen subsidie meer beschikbaar te stellen. Wil de VOL één en ander goed organiseren dan is er echter wel geld nodig. Dat heeft de VOL zelf niet. Om onder andere een goede folder te kunnen maken zijn dus sponsors nodig. Men kan zich nu reeds als sponsor aanmelden voor volgend jaar.

Het bruggetje en de Grote Poelmolen Foto uit het boek ‘Wandel- en fietsroutes langs bruggen in Lisse’

Stationsweg 166 – Keukenhof molen

/in /door

De achtkantige molen op het terrein van de tentoonstelling is in 1957 door de Holland-Amerika Lijn aan de Keukenhof geschonken.

Kadaster: C-4456. monument: 527689. Bouwjaar: 1892.

Het is een achtkante Groninger watermolen uit 1892, gebouwd voor de Rozenburgerpolder bij Scharmer (bij Slochteren).
De poldermolen werd in 1957 opnieuw opgebouwd op het Keukenhofterrein . De kleinzoon van de molenbouwer, die de molen in 1892 in Groningen gebouwd had, was in Lisse de molenbouwer. In Lisse werd de molen omgebouwd tot korenmolen (stellingmolen). Op 4 april 1957 werd de molen weer in gebruik gesteld.

De molen heeft een vlucht van 17,9 m, de hoogte van de stelling is 6,1 m. Deze stelling is extra zwaar geconstrueerd omdat in het seizoen veel bezoekers de stelling beklimmen.
Dit type molen is in Zuid Holland een uitzondering. De molen heeft, zoals in Groningen gebruikelijk, namelijk een lange struit in het midden van de kap.
In de molen zijn 2 gevelstenen ingemetseld. De oudste is meegekomen uit Groningen en dateert van 1892 en andere werd ingemetseld in 1957. De molen draait nog regelmatig. In Zuid Holland bestaat een subsidiebeleid dat is gebaseerd op basis van de jaarlijkse asomwentelingen van hun molen.

De molen op het tentoonstellingsbedrijf

Rooversbroekdijk 100 – Lisserpoelmolen

/in /door

De Lisserpoelmolen is een achtkante poldermolen met een kap en riet gedekt.

Kadaster: E-2264. Monument: 25907. Bouwjaar: 1667.

De Grote Poelmolen of de Lisserpoelmolen is een rijksmonument en mag dus niet zomaar worden veranderd. De molen is gebouwd in 1676 voor de bemaling van de Lisserpoelpolder, die van origine 235 ha groot is.  In 1986 kwam de molen in handen van de Rijnlandse Molenstichting.  De molen is niet zo erg groot, maar wordt zo genoemd omdat hij 2 kleine molentjes aan het einde van de 2e Poellaan verving. Deze waren bij de drooglegging van de Poelpolder in 1624 gerealiseerd, maar konden de waterafvoer niet aan. Het is een forse houten, achtkantige bovenkruier met riet gedekt en met lage veldmuren van 0,50 meter hoog. De molen heeft een vlucht van 26,90 m. Het water wordt met een vijzel 3,40 m omhoog gebracht. Een vijzel is een schroefachtig mechaniek. Bij de bouw van de molen werd de vijzel al gemaakt. Dit was toen nog een erg experimenteel werktuig. Hoewel de molen nog steeds functioneel is wordt hij niet meer gebruikt voor het op peil houden van de waterhuishouding van de gecombineerde Poel- en Rooversbroekpolder. Deze functie van de molen is overgenomen door een elektrisch gemaal net ten noorden van de molen. Daar wordt het overtollige water van de Poelpolder omhoog gepompt en gespuid in het restant van de Achterringsloot, dat in open verbinding staat met de Ringvaart. Deze Achterringsloot tussen de Rooversbroek en de Poelpolder is in 1959 gedempt.  De molen kan in noodgevallen dus nog steeds water omhoog brengen. Dat water gaat vanaf de molen rechtstreeks naar de Ringvaart. Daarom is er in het fietspad een bruggetje over dit water gerealiseerd. In het boek ‘Wandel- en fietsroutes langs bruggen in Lisse’ uit 2016 worden ook dit bruggetje en de molen beschreven. Dit boek is nog steeds verkrijgbaar bij de Vereniging Oud Lisse.

 

Keukenhof 1 – Lageveense Wipwatermolen

/in /door

De Lageveense molen staat aan de Leidsevaart.

Kadaster: A-1272. Monumentnummer: 25903. Bouwjaar: 1890.

In 1654 een polder gesticht op een deel van de “Laege Veenen”. De polder wordt sinds 1654 bemalen door een wipmolen met scheprad. Verscheidene malen werd de molen verbouwd en herbouwd.

Bij de aanleg van de Leidsevaart werd de molen naar het oosten verplaatst. In 1815 wordt de afbraak van deze molen verkocht en vermoedelijk een nieuwe molen gebouwd.

Door de aanleg van de spoorlijn Haarlem-Leiden veranderde de situatie opnieuw, omdat het traject langs de noordwestelijke rand op korte afstand evenwijdig aan de Leidsevaart gepland was.

Een overeenkomst tussen de polder en de “Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij” van 28 januari 1842, goedgekeurd door Rijnland op 14 mei van dat jaar, bepaalde dat de molen op kosten van de Maatschappij zou worden verplaatst, zodat hij voortaan uit kon slaan op een nieuw gegraven sloot met een grondduiker onder de spoorbaan.

Op 25 juli 1890 verbrandde de molen. De molen werd door het bedrijf van de weduwe J. A. Melman te Warmond weer herbouwd en moest volgens het bestek op 19 september 1890 maalvaardig zijn.

In 1950 werd in het Keukenhofbos voor noodgevallen een gemetseld vijzelgemaaltje gezet. In 1990 werd er een pomp ingezet en kwam de molen goeddeels buiten gebruik.

De molen is sinds 1990 in eigendom van de Rijnlandse Molenstichting en kan nog voor bemaling worden ingezet. Molenaars van het Gilde van Vrijwillige Molenaars zorgen er voor dat de molen af en toe draait.

Er volgde nog een restauratie in 1995.

VAN KORENBLOEM NAAR ZONNEPIT

/in /door

De voorgeschiedenis van Anna Beelen wordt beschreven.Het verhaal begint bij haar opa, die molenaar was op de Korenmolen van Beelen aan de Grachtweg

VAN KORENBLOEM NAAR ZONNEPIT

door Liesbeth Brouwer

Nieuwsblad Jaargang 15 nummer 2, april 2016

Wanneer je de jongste bent van 15 kinderen en je vader is ook nog eens de jongste uit zijn gezin, dan is het niet zo verwonderlijk dat je de opa van vaders kant nooit gekend hebt. Overigens heeft Puck de Vroomen-Beelen, hoofdpersoon van het kwartiertje in dit Nieuwsblad, de grootouders van beide kanten nooit gekend. Haar Lisser grootvader was een bekende dorpsgenoot. Hij was de molenaar op korenmolen de Korenbloem. De familiegeschiedenis van de familie Beelen en de molen is door Bert Kölker uitvoerig beschreven in het boek ‘Kroniek van de Lisser timmerman en molenaar Cornelis van der Zaal 1762-1839’.
Hier start ons verhaal met de opa van Puck, Pieter Beelen, die in 1865 de korenmolen koopt. Bij de koop van de molen is het huis aan de Grachtweg inbegrepen, maar daar kan hij niet meteen over beschikken. Pieter trouwt in 1867 een meisje uit een bekende Hillegomse familie, Geertruida van Dril. Samen krijgen ze 7 kinderen. De jongste is Mattheus, geboren in 1878. Thijs wordt in de molen geboren. Hij is 2 jaar wanneer de familie naar een gewoon huis aan de Grachtweg/hoek Molenstraat verhuist. Thijs is de vader van Puck.
Oudste zoon Gerrit van het echtpaar Beelen-van Dril verhuist naar Rijpwetering en begint daar een maalderij. Tweede zoon Jan begint in De Zilk een graanhandel. Zoons Piet en Frans volgen Pieter Beelen op in de korenmolen in Lisse. Jongste zoon Thijs gaat een heel andere weg op. Hij gaat in de leer voor het bollenvak bij de familie Slegtkamp aan de Heereweg 291.

Thijs Beelen te paard met de molen, die gepavoiseerd is

In september 1898 zijn in heel Nederland, dus ook in Lisse, grootse feestelijkheden ter ere van de troonopvolging door koningin Wilhelmina. De molen is gepavoiseerd en Thijs doet te paard mee aan de historische optocht. Thijs is bevriend met Cor Langeveld van de kaashandel aan het Vierkant. Diens vrouw heeft familie in Schalkwijk, toen nog een boerengemeenschap, vallend onder de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Zo kan het gebeuren dat Thijs met de tilbury regelmatig naar Schalkwijk rijdt. Want via Cor en zijn vrouw leert Thijs een meisje kennen, Anna Horstman, en het klikt meteen. Anna Horstman woont in een boerderij aan het Spaarne. Het is een melkveehouderij. Werk in overvloed en ook Anna moet helpen. Met tegenzin, maar haar vader belooft haar dat ze een naaimachine krijgt wanneer ze tot haar 18e blijft helpen met melken. En daar doe je wat voor!
Thijs koopt grond aan de Heereweg, aan het Oostend. Hij laat er een huis annex bollenschuur bouwen. Het adres is Heereweg 67/Nieuwstraat 2. Thijs Beelen en Anna Horstman trouwen in 1906 en een jaar later wordt dochter Truce geboren. Het jaar 1908 is een bewogen jaar. Eerst sterft de vader van Anna, een paar maanden later komt de vader van Thijs te overlijden. Weer een maand later wordt dochter Agaath geboren. Opoe Horstman uit Schalkwijk komt, wanneer de boerderij langs het Spaarne overgenomen is door haar zoon, ook bij haar enige dochter in Lisse wonen. Zij is dolblij met de geboorte van Anny, dochter nr. 5. Daarvoor zagen dochter Nel en zoon Piet al het levenslicht. In de officiële aktes zijn 14 geboortes aangegeven, maar in de familie spreekt men van de geboorte van 15 kinderen. Met nog een aantal miskramen staat de periode van 21 jaar waarin de kinderen worden geboren, voortdurend in het teken van zwangerschap, geboorte en dood. Want een aantal kinderen sterft op zeer jonge leeftijd. Anna Beelen-Horstman draagt zeer regelmatig zwarte kleding vanwege de rouw.
Het jongste kind is Maria Anna Theresia, die aanvankelijk Ria wordt genoemd, maar al gauw Puck heet.

De rest van het verhaal kunt u lezen in het Nieuwsblad van april 2016