HET BRUINE CAFÉ (2): Van Bondsgebouw naar uitgaansgelegenheid

Er is weer een bruin café minder in Lisse. Blijven er nog wel over? De Gewoonste Zaak is met de grond gelijk gemaakt. Hier wordt niet meer gefeest. Een ereplek op de cover en Louise Kerkvliet -van Kampen denkt even terug.

Door Louise Kerkvliet-van Kampen

Nieuwsblad 23 nummer 2  2024

Het dorp Lisse is een progressief dorp, er staan nog weinig gebouwen van voor of uit de 19e eeuw. Het grootste deel van de bebouwing is van de 20e eeuw. De laatste jaren zorgen nieuwbouwplannen voor een verandering van het straatbeeld omdat een aantal gebouwen, die in ons collectief geheugen gegrift staan, zijn verdwenen.

Zo is een nieuwe wijk ontstaan waar ooit de HoBaHo heeft gestaan en is het gebied rond de Haven en Grachtweg in ontwikkeling. De Zeeheldenbuurt, de Heereweg nabij de Kanaalstraat en Berkhoutlaan, en de Greveling zijn anders geworden om maar een paar projecten te noemen. Begin 20e eeuw is er ook veel veranderd in het dorp. Er zijn veel bedrijfskundige en economische veranderingen, waardoor er werkgelegenheid ontstaat. Er verrijst een nieuwe r.-k. kerk. De Pius, waar ‘ouden van dagen’ kunnen wonen, wordt gesticht en rond 1918
wordt het Patronaatsgebouw in de Bondstraat gebouwd. Er worden huizen gebouwd en woningcorporaties worden gevormd. Mensen uit ‘arme’ gebieden in Nederland komen naar Lisse vanwege de werkgelegenheid en betere leefomstandigheden voor gezinnen. In 1914  besluit het bestuur van de Lisser afdeling van ‘den Ned. R.K. Volksbond’, vallend onder het bisdom Haarlem, dat het een nieuw gebouw nodig heeft voor alle activiteiten. Zij kopen een stuk grond van weduwe J. Vreeburg naast de pas gebouwde school die nu De Akker heet. Een bouwbestek voor een bakstenen gebouw met bestektekeningen wordt gemaakt door Joh. v. Velzen uit de Wagenstraat. Op 26 maart 1914 start de inschrijving. De indeling voor het gebouw op Schoolstraat 11 wordt beneden een conversatiezaal aan de Schoolstraatzijde met een oppervlakte van 13.15×8 meter, daarachter een toneelzaal die een oppervlakte heeft van 15,90×10.40Het hele gebouw heeft een totale lengte  37 meter. Aan de zuidwestzijde is een woning voor een conciërge. Aan de noordoostzijde en op de bovenverdieping komen verschillende zalen en ruimtes die geschikt zijn voor vergaderingen en bijeenkomsten. Op de bovenverdieping een galerij die plaats biedt aan 75 personen. Alle ruimtes, groot en klein, dienen ruim voorzien te zijn van licht en lucht. Er is aan de voorzijde van de bovenverdieping een ruimte voor een Spaarkas, met een afzonderlijke ingang aan de voorzijde van het gebouw. In de 19e eeuw ontstaan Spaarkassen in Nederland Mensen kunnen geld inleggen ten behoeve van toekomstige uitgaven. Veel seizoenarbeiders spaarden voor de wintermaanden waarin er weinig inkomsten waren. Er zijn 9 inschrijvingen van aannemers, maar uiteindelijk besluit het bestuur de opdracht te gunnen aan J.H. Suijkerland uit Lisse die had ingeschreven voor fl. 11.144,- . Aannemer Suijkerland is vrij succesvol in Lisse; hij heeft in 1921 o.a. ook de Beurs aan de Haven gebouwd. Waarschijnlijk is er direct gestart met de bouwwerkzaamheden, want op 14 september 1914 wordt het gebouw opengesteld voor bezichtiging aan de Lissese bevolking. De snelheid waarmee er gebouwd is, zou nu ondenkbaar zijn. In 1914 is er een dramatische gebeurtenis die ook voor het kleine Lisse gevolgen heeft. Op 28 juni 1914 werd de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije, prins Frans Ferdinand, doodgeschoten in Sarajevo, provincie Bosnië en Herzegovina. Door de heersende alliantiepolitiek en diverse gevoelige onderwerpen in verschillende Europese landen ontstaat er in korte tijd een wereldwijde oorlog. Nederland en België zijn begin augustus 1914 neutraal en hopen dat dit wordt gerespecteerd.

Vanwege de strategische ligging van België volgt echter op 4 augustus in België een inval door Duitsland waardoor een miljoen mensen op de vlucht slaat naar Nederland. Allerlei leegstaande gebouwen in Nederland worden gebruikt om vluchtelingen op te vangen en zo ook in Lisse. Op 12 oktober arriveren 468 vluchtelingen bij het treinstation in Lisse. Zij worden ondergebracht in diverse gebouwen in Lisse, waaronder het nieuw opgeleverde bondsgebouw aan de Schoolstraat. Na aankomst zijn er een aantal Belgische herrieschoppers die zorgen voor enige onrust in diverse cafés van het dorp. Er worden maatregelen genomen door het gemeentebestuur zoals een verbod om vluchtelingen sterke drank te verstrekken en een vroege sluitingstijd wordt ingesteld. In België en vooral in Antwerpen ontstaat een economische ramp vanwege het vertrek van zoveel inwoners. Er volgt een proclamatie met garanties dat zij veilig kunnen terugkeren. Op 21 oktober zijn er nog 200 vluchtelingen in Lisse. Rond de jaarwisseling zijn de meeste mensen elders ondergebracht of teruggekeerd naar België. Terug naar het Bondsgebouw. Er zijn veel vergaderingen van de Bond en verenigingen maken gebruik van de voorzieningen. Vergaderingen en feestavonden, toneelvoorstellingen, biljartwedstrijden worden er gehouden. Een rijk verenigingsleven ontstaat. In 1926 wordt er bijgebouwd, waarschijnlijk betreft het de toiletten. Jeroen Koelewijn (1883-1949 Lisse) was waarschijnlijk de eerste beheerder van het nieuw opgeleverde Bondsgebouw. Volgens zijn kleindochter Ada was zijn  beroep toneelspeler en heeft hij niet alleen gezorgd voor mooie voorstellingen, maar er ook voor gezorgd dat diverse verenigingen zich er thuis voelden. In de volksmond wordt de naam ’t Trefpunt. Het is onbekend wanneer hij gestopt is, maar het is aannemelijk dat het rond de oorlogsjaren is geweest. Tijdens de Tweede Wereldoorlog worden in 1942 bij decreet alle arbeidersbonden in Nederland opgeheven. Het gebouw aan de Schoolstraat wordt in beslag genomen. Bezittingen en vermogen worden ondergebracht bij de nieuwe vakcentrale Het Nederlandsche Arbeidsfront. Na de oorlog worden in 1950 alle bezittingen teruggegeven en ’t Trefpunt valt als gebouw van de KAB, de Katholieke Arbeidersbeweging, weer onder het bisdom Haarlem. Voor de oudere Lissers is de bekendste conciërge en latere eigenaar en uitbater wel Willem (W.P.) Slootbeek (1917-1971 Lisse) met zijn echtgenote ‘Tante Jo’ (J.M.) van der Klauw (1917-2000 Haarlemmermeer-Sassenheim). In 1968 kopen zij het gebouw en opstallen van het bisdom Haarlem. Zij zijn al conciërge sinds 1952 en hebben met ’t Trefpunt vele jaren invulling gegeven aan het sociale leven van de Lissese bevolking. In ons collectief geheugen zijn zij voor altijd verbonden aan het gebouw.
In 1990 koopt Teun Oosthoek met compagnon Philip Hogervorst het gebouw en gaat verder als ‘de Gewoonste Zaak’, de uitgaansgelegenheid van de regio voor veel jongeren. Vele bekende dj’s, popgroepen en artiesten traden hier op, verenigingen en families gaven er hun feestavonden. Met de feestweek en het carnaval is het echt ‘the place to be’ in Lisse.

Na 110 jaar is het gebouw nu gesloopt om plaats te maken voor een appartementencomplex. Het gebouw was al die jaren een thuis voor allerhande sociale aspecten van het leven. Een opvangplaats
voor vluchtelingen, een rijk verenigingsleven, een geweldig sociaal uitgaansleven, een uitgaansleven waar veel jeugd elkaar heeft leren kennen. Nu wordt het huisvesting in een tijd van woningnood. Het is verdrietig te moeten opmerken dat naast het verdwijnen van bruine cafés er minder zalencomplexen zijn voor verenigingen, feestavonden en uitgaansgelegenheden voor de Lissese inwoners. Cultuur-Historische Vereniging “Oud Lisse” heeft eerder artikelen gepubliceerd over het KAB gebouw, de opvang van Belgische vluchtelingen in de Eerste Wereldoorlog en de geschiedenis van gebouwen en hun bewoners in ons dorp. Deze zijn na te zien in vroegere uitgaves van het Nieuwsblad, in de bibliotheek en op de website van de vereniging.